بررسی بهره وری انرژی در بخش کشاورزی ایران (مطالعه موری استان خراسان)

امروزه یکی از مهمترین بخشهای مطرح شده در توسعه پایدار کشاورزی مقدار انرژی تولیدی به ازای مقدار انرژی های مصرفی است، هر چه مقدار انرژی تولیدی محصولی نسیت به انرژی مصرفی بیشتر باشد، یا بعبارتی دیگر بهره وری انرژِ بالاتری داشته باشد، در جهت توسعه پایدار کشاورزی بوده ، و هرچه این نسبت کوچکتر باشد تخریب محیط زیست و ناپایداری اکولوژیکی را نشان می دهد. در این تحقیق بهره وری انرژِ ، کل انرژی مصرفی و کل انرژی تولیدی برای محصولات عمده زراعی استان (چغندرقند، سیب زمینی،پنبه، گوجه فرنگی، گندم آبی و جو آبی) مورد بررسی و مطالعه قرار گرفته است. برای این منظور مقدار نهاده های استفاده شده در تولید محصولات مختلف ، از طریق مراجعه به کشاورزان و تکمیل پرسشنامه مشخص گردید ، و سپس برای تعیین محصولاتی که در جهت توسعه پایدار کشاورزی ، و یا در جهت تخریب محیط زیست می باشند، تمامی نهاده های مصرفی به انرژی بر حسب کیلوکالری تبدیل شد و تجزیه و تحلیلها بر اساس آن انجام گرفت . خلاصه نتایج نشان می دهد در محصولات مورد مطالعه بیشترین انرژی مصرفی به ترتیب برای آب، کود اره، عملیات ماشینی و حمل ، بذر و نیروی انسانی استفاده شده است. همچنین بررسی بهره وری انرژی برای محصولات مختلف زراعی نشان می دهد بیشترین بهره وری انرژی مربوط به جو آبی با 3/14 (در راستای توسعه پایدار کشاورزی) و کمترین آن مربوط به گوجه فرنگی با 0/58 (در راستای ناپایدار کشاورزی) می باشد. بر همین اساس بهره وری انرژی گندم 3/1، پنبه 0/4، چغندرقند2/69، سیب زمینی 1/33 بدست آمده است. رابطه رگرسیونی بین بهره وری انرژی و درآمد زارعین در محصولات مورد مطالعه ، رابطه منفی را نشان می دهد که این موضوع یکی از عوامل عمده تخریب محیط زیست می باشد، زیرا کشاورزان به کشت محصولاتی می پردازند که درآمد بالاتری داشته باشد. همچنین نتایج تحقیق نشان می دهد در تمامی محصولات مطالعه شده، هر چه سطح کشت بزرگتر می گردد انرژی ماشین، جایگزین انرژی نیروی انستنی می شود. و با افزایش سطح زیر کشت مقدار بهره وری انرژی افزایش یافته و درآمد کشاورز بیشتر شده است.