بررسی دیدگاه علامه طباطبایی در باب علم

مرحوم علامه علم را یک امر وجودی میداند و در این جهت با صدرالمتالهین موافق است و میگوید علم عبارت است از حضور شی برای یک شی، به این بیان که حصول علم برای عالم عبارت است از حصول یک امر بالفعل که فعلیت محض است؛ زیرا وجدانا مییابیم که صورت علمی قوه تبدیل شدن به صورت دیگر را ندارد. صورتهای حسی و خیالی وعقلی جوهرهای مجرد مثالی و عقلی هستند که در عالم مثال و عقل وجود دارند و نفس با مرتبه مثالی و عقلی خود در آن موجود است. صورت علمی، مجرد از ماده و قوه است و با وجود خارجی خود نزد مدرک حاضر است. علم حصولی در واقع یک اعتبار عقلی است که ازمعلوم حضوری به دست آمده است. اتحاد عاقل و عقل و معقول نیز در نزد علامه به این معنا است که نفس سعه وجودی پیدا میکند و حقیقت عقلی میشود و حقایق عقلی را شهود میکند، نه این که با آنها متحد شود. این با ملاصدرا فرق دارد. صدرا میگوید: اول صورت معقوله پیدا میشود و این صورت معقوله هم عقل بالفعل و هم معقول بالفعل و هم عاقل بالفعل است. ولی علامه میگوید: اول علم اشراقی به حقیقت عقلی پیدا میشود بعد صورت معقوله؛ یعنی علم حصولی متفرع بر علم حضوری است.

Keywords:

علم حصولی , علم حضوری , علامه طباطبایی , ملاصدرا , اتحاد عقل وعاقل و معقول , مطابقت