ارزیابی خطرپذیری آلودگی عناصر سنگین در خاک ها و برخی محصولات کشاورزی در اطرافشهر و مناطق صنعتی زنجان

عناصر سنگین ترکیباتی هستند که به طور طبیعی در خاک وجود دارند یا در نتیجه فعالیت های انسان وارد خاک می شوند. مهم ترین مسیر در معرض قرار گرفتن عناصر سنگین مصرف روزانه مواد غذایی است. پژوهش حاضر با هدف تعیین غلظت عناصر سنگین در خاک و برخی محصولات کشاورزی اطراف مناطق شهری و صنعتی زنجان و احتمال خطرپذیری از مصرف آنها انجام گردید. تعداد 75 نمونه خاک سطحی (عمق 0 تا 10 سانتی متر ) و 101 نمونه از محصولات کشاورزی اطراف مناطق شهری و صنعتی برداشت گردید و تجزیه های آزمایشگاهی در نمونه خاک ها و گیاهان مختلف انجام شد . میانگین غلظت کل و قابل جذب عناصر به ترتیب برای مس 52/4 و 4/47، روی 264/8 ، سرب 105/7 و 16/81 ، نیکل 47/7 و 1/20 کروم کل 21/7 میلی-گرم برکیلوگرم خاک به دست آمد. همچنین غلظت عناصر سنگین در گیاهان مختلف نشان داد که سبزیجات بیشترین سهم را در جذب و انباشت فلزات نشان می دهند. بالاترین مقادیر Zn شاهی، Pb، شوید Cu تره ، Ni ریحان و Cr ریحان به ترتیب با غلظت های 150/25، 41/25، 23/13، 6/46، 3/47 میلی گرم برکیلوگرم و کمترین مقدار فلزات مورد بررسی در میوه سیب و بذر گندم و جو مشاهده شد . به صورت کلی میزان جذب فلزات در گیاهان مختلف بدین صورت بدست آمد. Cr > Zn> > Pb> Cu> Ni فاکتور تجمعی BAF فلزات در گیاهان به ترتیب Zn=Cu> Pb> > Cr> Ni حاصل شد. احتمال خطرپذیری HQ به بیماری های غیرسرطانی برای هر یک از عناصر (به جز سرب ) در دو گروه سنی کودکان و بزرگسالان کم تر از یک به دست آمد که نشان می دهد مصرف کنندگان از این محصولات در محدوده امن از نظر تاثیرات سوء بیماری های غیرسرطانی قرار گرفتند. همچنین مقدار احتمال خطرپذیری کل THQ در کودکان بیشتر از بزرگسالان بدست آمد

ارزیابی خطرپذیری آلودگی عناصر سنگین در خاک ها و برخی محصولات کشاورزی در اطرافشهر و مناطق صنعتی زنجان Keywords:

عناصر سنگین , خاک , محصولات کشاورزی , خطرپذیری زیستی , زنجان