ملاک های تمایز واجب از ممکن در تقسیم موجودات از نظر فارابی

مشهور این است که فارابی همچون ابن سینا موجودات را به دو دسته تقسیم می کند. در اینتقسیم که با محوریت اصل علیت طرح شده است، به جز خدا که تنها واجب الوجود بالذات است همه موجودات دیگر، ممکن و در عین حال واجب الوجود بالغیرند. اما در بسیاری از آثار فارابی،باوجود ذکر تقسیم موجودات به واجب و ممکن، ملاک تمایز و درنتیجه مصادیق اقسام، با تقسیمسینوی تفاوت دارد. از تفسیر فارابی بر کتاب العباره ارسطو و با نظر به بحث واجب و ممکن -به دلیل ابهاماتی که در متن این اثر وجود دارد دو گونه تقسیم برای موجودات قابل تشخیصاست. وجه تمایز اقسام در یکی از این دو تقسیم، فعلیت محض (مقابل دارای قوه بودن) و در دیگری، ازلیت است. در هردو تقسیم، همه موجودات مجرد، واجب و موجودات مادی، ممکن به شمار می آیند. رای فارابی در دیگر آثاری که به نام او شناخته می شود، متفاوت است. در برخی ازآ ن ها. مدخلیت عدم، ویژگی موجود ممکن و وجه تمایز آن از موجود واجب است. در این آثار، خداخارج از تقسیم موجود به واجب و ممکن و امکان همچون تقسیم ارسطویی مختصموجودات مادی است. در دیگر آثار منسوب به فارابی، تقسیم موجودات به واجب و ممکن کاملامنطبق با نظام و تقسیم سینوی است.

Keywords:

فارابی , تقسیم موجودات , واجب , ممکن , فعلیت , ازلیت , قوه , عدم