بررسی روند تحولات ساختاری و نظری دیوان قضا (از اغاز اسلام تا قرن پنجم ه.ق.)

از همان آغاز اسلام با پوسته قلمروی اسلامی، به تدریج نهادی به نام دیوان قضا به منظور حل و فصل امور روزافزون جامعه اسلامی و اجرای عدالت در حوزه حکومت اسلامی شکل گرفت. دیوان قضا بنا برساند که در نظام اسلامی داشت به عنوان یکی از نخستین و مهم ترین دیوانه ها به شمار می رفت. اما با چنین جایگاهی، تحول ساختاری و محتوایی آن چندان مورد بررسی قرار نگرفته است. ازاین رو این مقاله می کوشد تا روند تحولات ساختاری و تیوریکی نهاد را از همان آغاز اسلام تا حدود قرن پنجم هجری قمری - که طی تکامل آن محسوب می شود - بررسی نموده و چگونگی کارکرد آن را مورد تجزیه و تحلیل قرار دهد. به این منظور و برای مطالعه دقیق تر، سعی بر این است تا هر یک از بخش ها و عناصر تشکیل دهنده آن را مانند سلسله مراتب قاضیان، شرایط داوری، چگونگی معاش قاضی، چگونگی طرح دعوی و تشکیل یک محاکمه دادرسی و غیره را به طور جداگانه و با یک رویکرد نوین تاریخی مورد مطالعه قرار دهیم.

Keywords:

دیوان قضا , حاکمان و داوری , شرایط داوری , معاش قاضی , قاضیان , تحولات تیوریک