باستان کانی شناسی سفالینه های عصر مفرغ کول تپه عجب شیر، شرق دریاچه ارومیه

در تبیین باستان شناسی عصر مفرغ شمال غرب فلات ایران ظهور سفا ل های دست ساز خاکستری-سیاه در گونه های مختلف آن نماینده ی حضور فرهنگ تازه وارد موسوم به کورا-ارس است. از طرف دیگر، سنت سفالی ارومیه متعلق به مفرغ پایانی، بعد از افول سنت فرهنگی مفرغ قدیم یا کورا-ارس، بازگشت سنت های سفالگری به نوع سفا لهای نخودی منقوش است. در پژوهش حاضر، نمونه سفال های خاکستری-سیاه دوره مفرغ قدیم سنت کورا-ارس و سفا ل های نخودی-منقوش دوره مفرغ پایانی سنت ارومیه، مورد مطالعه قرار گرفت؛ این نمونه ها در بررسی سطح الارضی محوطه ی کو ل تپه ی شهرستان عج بشیر جمع آوری شده بودند. با مطالعه ی ماتریکس این تعداد نمونه، به بررسی وجوه مشترک موجود در ساختار سفال سبک کورا-ارس و سفال سبک ارومیه، با بهره گیری ازروش پتروگرافی و مشاهده ی مقاطع نازک با میکروسکوپ پلاریزان و نیز استفاده از روش هایFT-IR و XRDپرداخته شده است. در این راستا، تلاش شد از طریق شناسایی فناوری ساخت سفال و ترکیب مواد تشکیل دهنده و سپس مراجعه به اطلا عات منابع زمین شناسی منطقه مورد استفاده، مشخص گردد که این سنتهای سفالی بومی هستند یا غیربومی. با توجه به این که در توالی لایه های کول تپه ی عجب شیر، هم آثار مفرغ قدیم و هم آثار مفرغ جدید وجود دارد، به نظر میرسد این محوطه محل مناسبی برای کنکاش در مسیله ی گسستگی سنت های فناورانه سفالگری و نیز بررسی موضوع بومی یا مهاجر بودن سبک سفال ارومیه، به روش باستان سنجی است. نتایج مشاهدات میکروسکوپی مقاطع نازک و آنالیزFT-IR و XRDنمونه ها و تطبیق این نتایج با مقیا س های کانی نگاری موجود از منطقه نشان داد که هر دو مجموعه سفال کورا-ارس و سفال سبک ارومیه به دست آمده از کول تپه ی عجب شیر، منشا یکسانی دارند و لذا مربوط به خود منطقه و تولید محلی هستند.

Keywords:

کول تپه عجب شیر , سفالگری سنت کورا-ارس , سفالگری سنت ارومیه , پتروگرافی , .FT-IR , XRD