بررسی تاثیر خمس بالقوه بر توزیع درآمد در ایران

در این تحقیق به بررسی اثر خمس به عنوان یکی از منابع درآمدی دولتدر کاهش نابرابری های درآمدی در ایران پرداخته شد. ابتدا خمس ارباح مکاسب و خمس معادن به غیر از نفت طی سال های 1360 تا 1391 در اقتصاد ایران محاسبه شده و مجموع آن به عنوان ظرفیت بالقوه ی خمس در ایران شناسایی شد مقایسه ی درآمدهای حاصلاز خمس با درآمدهای حاصل از مالیات نشان داد درآمد حاصل از خمس بالقوه در سال های پیش از 1376 بسیار بالاتر از درآمد مالیاتی دولتی است پس از سال 1375 با تغییر سیاست های مالیاتی کشور، میزان مالیات دریافتی دولت بیش تر از خمس بالقوه در کشور بوده و این روند صعودی تاکنون ادامه داشته است سپس یک مدل لگاریتمی برای ضریب جینی معرفی شده و با استفاده از روش حداقل مربعات معمولی OLS تخمین زده شد. نتایج تخمین این مدل نشان می دهد ضریب سهم خمس بالقوه از کل مالیات اثر منفی بر روی ضریب جینی دارد. بنابراین هرچه این متغیر افزایش یابد، ضریب جینی را کاهش داده و از نابرابری های درآمدی می کاهد. نرخ تورم، نرخ بیکاری و سهم مالیات بر درآمدی از کل مالیات اثر مثبت و معنی داری بر ضریب جینی دارند. به عبارتی هرچه این متغیرها افزایش یابد، ضریب جینی نیز افزایش می یابد و نابرابری درآمد در کشور بیش تر می شود تولید ناخالص داخلی سرانه نیز با ضریب جینی رابطه ی معکوس دارد و با افزایش آن ضریب جینی کاهش یافته و نابرابری درآمد کم می شود به طور کلی می توان گفت خمس بالقوه به ویژه از طریق خمس ارباح مکاسب می تواند نابرابری های درآمدی را در بلندمدت کاهش دهد.

Keywords:

خمس بالقوه , توزیع درآمدی , ضریب جینی , مالیات , ایران