بازیگران قفقاز و منافع جمهوری اسلامی ایران (مطالعه موردی سیاستگذاری انرژی)

قبل از فروپاشی شوروی، روسها کنترل کاملی را بر منطقه آسیای مرکزی و قفقاز داشتند و میتوان گفت که هیچ کشوری به غیراز خود روسها در این منطقه نفوذ نداشت. این منطقه دارای ذخایر عظیم انرژی بهویژه نفت و گاز بوده و دارای اهمیت ژیوپلیتیکی است. بعد از فروپاشی شوروی ازیکطرف به خاطر ضعف قدرت روسیه، و از طرف دیگر به خاطر اهمیت منابع انرژی ، موقعیت ژیوپلیتیکی و همسایگی منطقه آسیای مرکزی و قفقاز باقدرت های منطقهای و فرا منطقهای موردتوجه بازیگران مختلف قرارگرفته است. کشورهای آسیای مرکزی و قفقاز نیز به خاطر وابستگی بیشازحد به ذخایر انرژی خود، نیاز شدیدی را برای حضور شرکتهای خارجی در کشور خود برای استخراج نفت و گاز داشتند. البته، منابع انرژی این منطقه در برابر مناطق دیگر مانند خاورمیانه از ظرفیت کمتری برخوردار است و همچنین به خاطر محاط بودن این منطقه در خشکی انتقال انرژی این منطقه از طریق خشکی هزینه بالایی را دربرمی گیرد؛ بنابراین میتوان گفت که منابع انرژی و در کل عامل اقتصاد برای بازیگران منطقهای و فرا منطقهای اولویت ندارد. همچنین موقعیت ژیوپلیتیکی این منطقه به خاطر پل ارتباطی دو قاره آسیا و اروپا - جاده ابریشم - از دیرباز موردتوجه قدرتهای بزرگ بوده است.و نظریات ژیوپلیتیکی مانند نظریه مکیندر، به اهمیت ژیوپلیتیکی این منطقه صحه میگذارد. با توجه به اینکه بسیاری از دگرگونیهای این منطقه از عامل انرژی و خطوط لوله نفت و گاز و سیاستها درزمینهی انتقال آن، مایه میگیرد، در این نوشتار به شناخت سیاستهای قدرتهای منطقهای و فرا منطقهای پیرامون خطوط لوله انرژی دریای خزر و تاثیرات آن بر منافع ملی جمهوری اسلامی ایران پرداخته خواهد شد.

Keywords:

قفقاز , انرژی , بازیگران منطقه , منافع ملی