بررسی فقهی و روایی قاعده ی لاضرر و مبانی استخراج قواعد فقهی و حقوقی از آن

این قاعده از قواعد کلی است که بسیاری از فقهای دینی آن را اساس تشکیل فقه می دانند از این رو بررسی و مطالعه این قاعده در دیگر مذاهب فقهی و در نتیجه بهره مندی از نظرات آن در ابعاد مختلف آن ضروری به نظر می رسد. لفظ این قاعده از نص حدیث مشهور نبوی لاضرر و لاضرار گرفته شده است که بسیاری از محدثان شیعه و سنی آن را نقل نموده اند تا جایی که در مورد آن ادعای تواتر شده است، البته این در حالی است که دلایل دیگری هم برای این قاعده به ویژه از قرآن کریم ارایه شده است. این قاعده مهمترین مستند برای جلوگیری از اعمال ضروری است. و از هر ضرر مادی و معنوی به آبرو، مال و جان مومنان منعی می نماید.در این مقاله آن چه اهمیت دارد قاعده ی لاضرر و لاضرار مورد توافق همه مذاهب فقهی است و در ابواب مختلف فقه در هر دو بخش عبادات و معاملات جاری شده است. این قاعده از قواعد عظیم اسلامی است زیرا از مقاصد شریعت، محافظت بر نفس انسانی و حمایت آن و دفع ضرر از آن است. و آنچه در مفهوم از این قاعده بدست می آید مقصود از نهی ضرر توسط قاعده لاضرار هم این است که قاعده موجب توقف ضرر قبل از وقوع آن و نیز از بین بردن آثار ضرر بعد از وقوع آن می شود و همچنین از تکرار ضرر جلوگیری می کند. در نتیجه قاعده در صدد جلوگیری از ایجاد و باقی ماندن هرگونه ضرر است. مگر اینکه دستور خاصی از سوی خداوند بر خلاف آن صادر شود. پس وارد کردن ضررو ضرار به دیگران در دین اسلام جایز نیست و مفهوم این قاعده همین است اما به نظر کسانی که معتقدند قاعده دلالت بر نفی حکم ضرری دارد.

Keywords:

قاعده لاضرر , قرآن , روایات , قاعده تسلیط , قانون مدنی