مطالعه تطبیقی نقوش بکار رفته در کاشی کاری ها و قالی های دوره صفوی

فضای حاکم بر معماری و شهرسازی صفویه فضایی شیعی ایرانی است. توجه وعلاقه شاهان صفوی به مقوله هنر، بستر مناسبی را برای بروز خلاقیت هنرمندان در زمینه های مختلف هنری ایجاد کرد. به عقیده برخی از صاحب نظران این دوره، دوره رشد و شکوفایی هنر قالی بافی و اوج توجه و تاکید برعنصر تزیینی کاشی می باشد، تا حدی که این توجه و تاکید بر عنصر تزیین و کاشی کاری یکی از ویژگی های بنیادین معماری دوران صفویه شده است. قالی های این دوره نیز نقوش متنوعی از قبیل نقوش گیاهی، حیوانی و انسانی همراه با معانی و مفاهیم متنوعی را شامل می شوند. هدف مقاله حاضر، بررسی و تطبیق نقوش بکار رفته در کاشیکاری ها و قالی های دوره صفوی به جهت پی بردن به موضوعات رایج، متداول و مشترک در نقوش هنرهای مورد نظر (کاشیکاری و قالی بافی) این مقاله است. روش تحقیق مورد استفاده در مقاله حاضر روش توصیفی-تحلیلی و روش گرد آوری اسناد به صورت کتابخانه ای و بررسی متون است. در ادامه ضمن معرفی تزیینات کاشیکاری های منحصر به فرد سه بنای مساجد امام و شیخ لطف االله و مسجد - مدرسه چهارباغ اصفهان و همچنین قالی های چشم نواز دوره صفویه، به بررسی نقوش این دو هنر و ریشه های مشترک آنها با یکدیگر پرداخته شده است. نتیجه تحقیق نشان از آن دارد که نقوش گیاهی در هر دو هنر مورد بررسی مقاله، بیشترین کاربرد و پس از آن نقش گلدان در جایگاه دوم قرار گرفته است. نقوش حیوانی در کاشیکاری و نقوش خطاطی درقالی بافی بسیار کم به چشم میخورند. در بناهایی با کاربری مذهبی نقوشی با پایه هندسی و طرح های گیاهی جایگزین تصاویر انسان و حیوان شده است و هنر خوشنویسی در ترکیب با اشکال هندسی باعث ایجاد نوآوری های زیادی در این زمینه ها گردیده است.

Keywords:

دوره صفوی , نقوش , هنر , کاشیکاری , قالی بافی