شیوه های بازروایت تاریخی در برخی منظومه های دینی؛ (بر پایه سنت های شفاهی)

بازگویی ادیبانه روایت های تاریخی و دینی که در این مقاله بازروایت تاریخ دینی نام نهاده شده، همواره یکی از علایق نویسندگان و شعرا بوده است. یکی از مهم ترین جریانهای بازروایت تاریخ دینی فارسی در منظومه های یهودی دیده میشودکه احتمالا از دوره مغول و به واسطه اشعار شاهین شیرازی (اواسط قرن 8 ه.ق. )، معاصر حافظ، رواج مییابند. این بازروایتها محصول اضافه شدن افزوده هایی به داستانهای اصلی کتاب مقدس هستند. در این مقاله برخی از منظومه های تاریخی دینی با اصل آن ها در کتاب مقدس تطبیق داده شده است. با بررسی بازروایتهای یهودی به این نتیجه می رسیم که تمامی افزوده های این منظومه ها یکی از الگوهای تفسیری، توسعه ای و متداعی را دنبال میکند. در الگوی تفسیری، راوی با بیان دلیل، انگیزه یا نوعی شرح، ابهام ها، تناقضها و قطعه هایی گم شده از روایت توراتی را تکمیل میکند. در الگوی توسعهای افزوده ها معطوف به مخاطب هستند؛ زیرا کارکرد آن ها تاثیرگذاری بیشتر بر مخاطب از طریق فضاسازی است. در الگوی متداعی، افزوده ها معطوف به راوی (تولید کننده بازروایت) هستند؛ زیرا از یک سو میزان تسلط او بر روایات را نشان می دهد و از سوی دیگر خلاقیت او را در ایجاد پیوند میان رویدادهای بی ربط در ساختار یا گفتمان متنی یا غیر متنی. با توجه به اینکه هر سه این الگوها در ضمایم تورات نیز به همین صورت کاربرد داشته است، بنابراین به احتمال قریب به یقین شاعران متاخر، الگوهای مذکور را از این ضمایم اقتباس کرده اند. از آنجا که این ضمایم خود بر اساس و با تکیه بر سنت شفاهی و ادبیات عامیانه تالیف شده اند، بازروایت های تاریخی آنها نیز به روایت های عامیانه بسیار نزدیک میشوند.

Keywords:

روایت , بازروایت , تاریخ دینی , یهود