نگاهی دیگر به بیتی از شاهنامه

سپهبد چو از چنگ رستم بجست بخایید رستم همی پشت دست چرا گفت نگرفتمش زیر کش همی بر کمر ساختم بندوش شاهنامه فردوسی باتمام فراز و فرودهایی که بر سر آن گذشته است و نسخه های بیشماری که کاتبان از این اثر گرانسنگ نگاشته اند، بسیاری از ابیات و لغات آن دستخوش تغییر و تحریف شده و یا مطابق نظر و همف کاتبان بعضا بیسواد در آمده است. این جستار بازنگری و تامل بیشتر بر بیتی از داستان کیقباد و نبرد رستم با افراسیاب است. هنگامیکه سپاهیان کیقباد با افراسیاب روبرو میشوند و قارن فرمانده سپاه ایران به چپ و راست میتازد و از سپاه تورانی کینه می ستاند... سوال اصلی پژوهش حاضر راجع به معنای واژه کش در مصراع اول است که در تمام شروح شاهنامه به معنی بغل، سینه و پهلو معنا شده و ما با توجه به کاربرد معنایی دیگر این واژه، در برخی از گویش های خراسان، معنایی جز آنچه در فرهنگها و شرحهای شاهنامه آمده است ،آورده ایم و این واژه را در این مصراع کشاله ران و مجازا پا معنا کرده ایم .دو دیگر واژه بندوش در پایان مصراع دوم باید دست خوش باشد. به نظر میرسد با توجه به سایر نسخه بدلهایی، که استاد خالقی مطلق در پاورقی متن شاهنامه داده اند، دست نویسهای کتابخانه پاپ در واتیکان و کتابخانه بریتانیا در لندن درستتر باشد. ما در متن مقاله دلایل برتری این ضبط را بر دیگر ضبط ها آورده ایم.

Keywords:

نسخه خطی , شاهنامه , فردوسی , نسخه شناسی , واژه شناسی.