سبب سازی و سبب سوزی خداوند از دیدگاه مولوی

ظاهر کلام اشعریان و عارفان درباره فاعلیت حق تعالی و اینکه در هستی موثری جز او نیست، بسیار به هم نزدیک است، اما اشعریان به وجود مستقل برای اشیا باور دارند، گرچه تاثیر آنها را نفی می کنند، در حالی که عارفان برای اشیا وجودی قایل نیستند، چه رسد به اینکه آنها را تاثیرگذار بدانند. از نظر مولوی، کمال انسان، فانی شدن در حق است، یعنی اینکه انسان با تمام وجود درک کند که همه هستی اش و هر آنچه دارد، به تمامی از خداست. در این مقام، تمام تعینات رفع می شود، کثرات نابود می شوند و انسان فیض را از مبدا فیاض، بدون هیچ واسطه ای، می بیند. با وجود این، مولوی نظام عالم را براساس علیت می داند زیرا هر شییی از اشیای عالم، اسمی از اسماء الهی است یعنی در عالم جز اسماء الهی، چیزی وجود ندارد تا اثر داشته باشد. به عنوان نمونه سوزاندن اثری است که هم می توان به آتش نسبت داد و هم به خداوند، در واقع آتش جلوه ای از جلوه های حق است و به امر حق می سوزاند. از نظر مولوی، دیده مردم عادی، سبب بین است و این عالم چنین اقتضایی دارد، اما سراینده مثنوی که خود دیده سبب سوراخ کن دارد، برای تعلیم سالکان به تکرار از سبب سوزی خداوند سخن گفته است

Keywords:

سبب , کسب , وحدت وجود , فنای افعالی , جبر