نقش زنبورعسل بر محیط زیست، سلامت و اقتصاد کشور و تاثیر اتحادیه زنبورداران در ایجاد سیستم زنبورداری سالم و کارآمد

از زمان کشف نخستین فسیل زنبورعسل در منطقه بالتیک تا امروز، قریب به 40 میلیون سال می گذرد. تاریخی که مبین قدمت زندگی بیشتر زنبورعسل از زندگی انسان های روی کره زمین است. اگرچه هنوز مشخص نیست از چه زمانی انسان پی به وجود زنبورعسل برده و آن را مورد بهره برداری قرار داده است؛ اما قدیمی ترین آثاری که در جهان وجود دارد، نشان دهنده این است که برداشت عسل از 10 تا 15 هزار سال تجاوز نمی کند. پرورش زنبورعسل در ایران از در دوران هخامنشان بسیار مورد توجه بوده و از آن به صورت حرفه ای استفاده می شده است. چرا که ایرانیان زنبور را موجودی مقدس و مظهر پاکی می دانستند و مورد احترام بوده و در دین اسلام در کتاب آسمانی قرآن سوره ای به نام عسل (نحل) نازل کرده است و در آن خداوند توانا و بینا به زنبورعسل وحی کرده و مآموریت مهمی را در طبیعت به عهده او قرار داده است. با تمام این اقوال و معرفت حصولی از جایگاه زنبورعسل، این که چرا در نظام تصمیم سازی و تصمیم گیری از نقش کلیدی این موجود فوق العاده مورد غفلت واقع شده و در گفتارها و نوشتارهای رسانه ها و مسئولان لغلغه زبان همگان سرنوشت مرغ و گوشت در بازار است، خود معمایی است پیچیده که تا امروز هنوز کسی پاسخ قانع کنندهای به آن نداده است! تاسف بارتر اینکه امروزه همه ما به ارزش های تغذیه ای و دارویی عسل واقفیم، اما بهترین و با ارزش ترین کار زنبورعسل در طبیعت، انتقال گرده گل از پرچم یک گیاه به مادگی گلی از گیاه دیگر از همان گونه است. ارزش گرده افشانی زنبورعسل در بخش زراعت و منابع طبیعی 90 برابر تولیدات زنبورعسل مثل عسل، موم، بره موم، ژله رویال، زهر و … است؛ به طوری که اگر گل ها به وسیله زنبورعسل گرده افشانی نشوند، به مرور زمان دانه ها کوچک تر، ضعیف تر و ناقص می گردند. میوه ها با کیفیت کمتر و افت تولید در باغات صورت گرفته و باغداران را دچار زیان مالی و خسارت سنگین مینماید؛ البته در این ارتباط نتیجه پژوهشی که در نشریه Nature Communications توسط دو زیست شناس تکاملی دانشگاه زوریخ آلمان انجام شد، ثابت کرد گرده افشانی زنبوران عسل، مگس های گلزار و گرده افشانی دستی، تاثیر محسوسی بر کیفیت و کمیت انواع گیاهان درطبیعت می گذارد و جالب آن که بر اساس این تحقیقات، مشخص شده است که بعد از گرده افشانی زنبورهای عسل روی تنها 9 نسل گیاهی در طبیعت، گونه های گیاهی گرده افشانی شده با زنبورعسل، هم به لحاظ عطر و هم رنگ های فرابنفش متساطع شده از این گیاهان، نسبت به گونه های قبلی از جذابیت مضاعفی برخوردار شده اند. یافته تحقیقاتی قابل تامل و مهمی که می تواند از سویی گویای نقش متقابل و به قول معروف زیست شناس ها همزیستی مسالمت آمیز ی باشد که انتفاع نهایی آن از هر دو سوی ماجرا عاید خود انسان ها می شود و از سوی دیگر مزیت بالای آن نوع گرده افشانی است که زنبورهای عسل در قیاس با مگس های گلزار یا حتی روش های دستی گرده افشانی انجام می دهند! پس با اندکی تامل منصفانه در نتیجه این یافته تحقیقاتی و سایر تحقیقات انجام شده، می توان به عمق فاجعه انسانی و زیست محیطی کاهش جمعیت زنبورها به دلیل ناپرهیزی های انسان ها در عصر حاضر پی برد. فاجعه ای که ضمن نسل امروز به مانند تهدیدی مرگبار علیه نسل آینده نیز عمل میکند. به معنای دیگر، نادیده گرفتن این ویژگی زنبورهای عسل در گرده افشانی گیاهان دارویی، زراعی و باغی، می تواند هزینه هایی هزاران برابر گزاف تر و حتی جبران ناپذیر را به انسان ها تحمیل کند. حال با وجود این مختصر نتایج خیره کننده از جایگاه خطیر و خیره کننده زنبورعسل برای منابع طبیعی و گیاهان و اقتصاد کشاورزی کشوری مانند ایران، با اختصاص یارانه های حمایتی برای حفظ حیات زنبورهای عسل، می توان از ظرفیت بالای این حشره اعجاب انگیز نهایت بهره را برد. در این وادی پیشنهاد می شود تا دست اندرکاران طرح توسعه گیاهان دارویی و معطر در کشورمان که به لحاظ اختصاص تعیین مجری طرح تحرکات مثبت و تازه ای داشته اند، جهت حفاظت و توسعه خاستگاه گونه های نادر گیاهی در کره زمین، آستین همت را بالا زده و با همکاری اتحادیه سراسری زنبورداران ایران و سازمان حفاظت از محیط زیست، تدبیری نو چاره کنیم و با توجیه ارگان های تصمیم ساز و تصمیم گیر، ازکنار آنچه نسل آینده نسبت به آن قضاوت های بی پرده خواهند داشت، بی تفاوت نگذریم. در این زمینه اتحادیه زنبورداران ایران آمادگی دارد تا همچون چشم بینای صنعت زنبورداری در سراسر کشور، به یاری ارگان های نگران سلامتی شهروندان (به عنوان یکی از پایه های حقوق شهروندی) و همچنین بهره برداران تشکل های کشاورزیاعم از باغداران و زارعانی بیاید که به درک درستی از استفاده از زنبورعسل به عنوان ناجی اقتصاد و سلامت باور یافته اند. اتحادیه زنبورداران ایران به عنوان تشکلی ملی و فراگیر آمادگی دارد تا با ایجاد تعامل نزدیک بین ارگانهای دانشگاهی، صنعتی و اجرایی، ضمن حمایت از توسعه تولید عسل استاندارد و فرهنگ سازی مصرف برندهای متعهد و شناسنامه دار، با ایجاد کمیته ای مشترک شامل تمام دستگاه های دولتی، خصوصی و تعاونی مسئول، از تمام ظرفیت زنبورداران ایران برای حفظ جمعیت زنبورهای عسل و همچنین رونق گرده افشانی در باغات و مزارع استفاده کند. ضمن اینکه یکی از ماموریت های حفاظت از محیط زیست کشورکه در سال های اخیر و آتی دغدغه اصلی کشور بوده و خواهد بود، به عهده سربازان و زحمتکشان گرده افشان در مراتع و منابع طبیعی تمام مناطق کشور گذاشته شود. امروز اتحادیه زنبورداران ایران با وجود بسیاری از تنگناهای طی شده از هنگام تاسیس با تجهیز اتحادیه به آزمایشگاهی تخصصی و مجهز و ساماندهی در برخی امور اجرایی اداره این تشکل و حتی کمک به ایجاد صندوق حمایت از توسعه صنعت زنبورعسل که با وجود برخی کاستی ها موجب مباهات بسیاری از زنبورداران شده است، آمادگی دارد تا در صورت دست یاری دادن ارگان های مسئول، از پدیده زنبورعسل به عنوان نهاده زنده در کمک به افزایش بهره وری در بخش کشاورزی که در برنامه تقدیمی وزیر محترم جهاد کشاورزی برای 4 ساله دولت به مجلس نیز مورد توجه قرار گرفته است، استفاده حداکثری کند. اتحادیه زنبورداران ایران در همین جا آمادگی خود را برای ایجاد ستاد ملی کمک به ارتقای سلامتی شهروندان ایرانی و بهره وری اقتصادی باغات و مزارع کشور با حضور ارگان هایی مانند سازمان محیط زیست، جهاد کشاورزی و وزارت بهداشت اعلام میدارد تا پیرو نامگذاری سال 97 به عنوان سال حمایت از کالای ایرانی، برندهای عسل ایران در بازار داخلی و جهانی زبانزد عام و خاص شود و باغداران و زارعان نیز به نقش موثر زنبورهای ایرانی در ارتقای تولیدات کشاورزی و گیاهان دارویی در اقلیم های مختلف میهن عزیزمان ببالند.

Keywords:

توسعه , زنبورعسل , اتحادیه زنبورداران , ستاد ملی , گرده افشانی , محیط زیست , اقتصاد کشاورزی , بهره وری