مقایسه فراسنج های دمایی اندازه گیری شده در شالیزار و ایستگاه هواشناسی

سابقه و هدف: دما یکی از اساسی ترین فراسنج های هواشناسی است که کاربردهای فراونی در علوم و فنون کشاورزی دارد. هدف از انجام این پژوهش مقایسه داده های ثبت شده در یک ایستگاه هواشناسی سینوپتیک استاندارد (هواشناسی کشاروزی رشت) و دمای ثبت شده در شالیزار و در ارتفاع میانگین سایه انداز برنج است. مواد و روش ها: برای این منظور دمای شالیزار در پناهگاه هواشناسی استاندارد، با دو روش دماسنجی و دمانگاری و در ارتفاع 65 سانتی متری اندازه گیری شد و با داده های ایستگاه هواشناسی کشاورزی در مجاورت مزرعه مقایسه شد. یافته ها: نتایج نشان داد که روند تغییرات دما در طول فصل در ایستگاه و مزرعه و در تمام اندازه گیری ها افزایشی است اما میزان افزایش در بیشینه ها بیشتر از کمینه ها است. نتایج مقایسات میانگین نشان می دهد که توسعه سایه انداز موجب بوجود آمدن اختلافات معنی دار در اندازه گیری های مزرعه و ایستگاه می گردد. اختلافات در دمای بیشینه بیشتر از دماهای کمینه هستند و نشان دهنده این است که خرد اقلیم مزرعه بر کاهش بیشینه های دما موثرتر است. اختلاف دماسنجی (روزانه) مزرعه و ایستگاه در کل فصل بین دمای میانگین و بیشینه به ترتیب 1/1 و 6/1 درجه سلسیوس می باشد، اما کمینه ها اختلاف معنی دار ندارند. درجه روز رشد (GDD) محاسبه شده از سه منبع اندازه گیری این تحقیق با یکدیگر اختلاف معنی دار دارند و نشان دهنده اهمیت دقت در محاسبه این فراسنج در هواشناسی کشاورزی است. پیش از پایان مرحله رشد (مرحله دوم) اختلاف معنی داری بین دماسنجی در مزرعه و ایستگاه وجود ندارد و داده های ایستگاهی مستقیما به جای داده های مزرعه ای قابل استفاده اند. بیشترین اختلافات در مرحله میانی رشد و مرحله انتهایی (9/0 و 3/2 درجه سلسیوس در میانگین و 4/1 و 9/2 درجه سلسیوس در بیشینه) دیده می شوند. بیشینه و میانگین دمای کل دوره در ایستگاه با ضرایب تبیین 79/0 و 74/0 به مقادیر مزرعه ای تبدیل می گردند. با قطع آبیاری و ورود گیاه به مرحله رسیدگی کامل دوباره شباهت بین اندازه گیری های مزرعه ای و ایستگاهی بیشتر می شود. به دلیل تداوم بیشتر دماهای کمینه نسبت به دمای بیشینه و وجود زمان کافی برای تطبیق سنجنده، کمینه های ثبت شده در دمانگار نسبت به بیشینه ها اختلاف کمتری با داده های دماسنجی در ایستگاه دارند. نتیجه گیری: تکمیل پوشش گیاهی و سایه انداز شالیزار موجب بوجود آمدن اختلاف معنی دار در مزرعه و ایستگاه می شود و این اختلاف در بیشینه بیش از کمینه است. درصورت به کارگیری داده های دمانگار و استخراج بیشینه و کمینه چنانچه تداوم دما در ساعاتی طولانی تر باشد احتما مشاهده نتایج دقیق تر در گراف دمانگار بیشتر است. اگرچه روند افزایش دما در هر دو فراسنج بیشینه و کمینه افزایشی است اختلاف دمای بیشینه و کمینه در تمامی روش های اندازه گیری در طول فصل افزایش می یابد. وقوع بارندگی باعث کاهش اختلاف دمای بیشینه و کمینه می گردد. با قطع آبیاری و ورود گیاه به مرحله رسیدگی اختلاف ایستگاه و مزرعه معنی دار نیست.

Keywords:

دمای ایستگاه , دمای شالیزار , دماسنجی , دمانگاری , کمینه و بیشینه دما