اثرات نور روز بر سلامت روان افراد ساکن در خانه

معماری امروز به عنوان یکی از مهم ترین حوزه های هنری که در ارتباط مستقیم با جسم و روح انسان است تاثیر بسزایی در انسان و فرهنگ بشری دارد. از این رو توجه به نیاز های مختلف انسان در ابعاد گوناگون فیزیکی و غیر فیزیکی، معماران را بر آن داشت تا دانش خود را با علوم مختلف از جمله: روانشناسی درآمیزند. از طرفی توجه به رفتارهای انسان نیاز به توجه ویژه ای دارد. بنابراین در این فراز سعی شده به اثر نور روز بر سلامت روان افراد در مسکن پرداخته شود.

مقدمه

از مدت ها پیش اکثر مذاهب و ملل، از نور به عنوان یک نیروی شفابخش استفاده می کنند. مصریان باستان اتاق های شان را طوری طراحی می کردند که اشعه یی از نور رنگی در فضا برای درمان بیمار استفاده شود. بر اساس تحقیقات دکتر ریچارد هابری از دانشگاه غرب انگلستان، روشنایی روز به کنترل بیماری کمک می کند؛ همچنین باکتری و ویروس را کنترل کرده و مدت زمان بهبود را تسریع می کند(مجیدی و همکاران، 1397). یکی از عوامل کیفی با اهمیت در هر مسکنی، توجه به نور روز است که تاثیر بسیاری در سلامت روح و جسم ساکنان دارد. با توجه به تحقیقات به عمل آمده رابطه ی قوی میان نور روز و فیزیولوژی انسان وجود دارد؛ از این رو عدم وجود روشنایی کافی به شدت باعث افسردگی می شود و می توان به سطح روشنایی نور در طول روز در خانه به عنوان یک معیار بیولوژیکی سلامت نگاه کرد. این موضوع از جنبه های متعددی قابل بررسی و تحلیل است(مجیدی و همکاران، 1397). پدیده «روشنایی» عامل اصلی مجموعه ی تجربیات ما از جهان اطراف است و در واقع بخش اصلی ادراک بصری را تشکیل می دهد. این پدیده در قالب بخشی از نظریه ی نورپردازی در ارتباط تنگاتنگ با طراحی فضاهای معماری قرار دارد(پوردیهیمی و همکاران، 1387).

تاثیر نور روز بر سلامت جسمی و روانی انسان به موجب تاثیرات دیداری و غیردیداری انرژی تابشی بر بدن انسان است و تحقیقات بسیاری به کشف رابطه ی آن ها پرداخته اند. حضور نور در فضا های داخلی روحیه ی انسان را بالا برده و خستگی چشم و بدن را کاهش می دهد. یکی از جنبه های مهم روانی نور روز، برقراری ارتباط با محیط زنده بیرون است. تحقیقات مختلف نشان داده اند که همه ی انسان ها به مقدار معینی از روشنی و تاریکی برای سلامت خود احتیاج دارند. به نظر می رسد مردم به میزان نور بیش تر از آنچه اکنون کسب می کنند، در روز و میزان کمتر نور در شب نیاز دارند(مجیدی و همکاران، 1397).

اگرچه امروزه تحقیقات پردامنه ای در زمینه اهمیت نورپردازی و به خصوص نور طبیعی بر انسان صورت گرفته، شواهد انکارناپذیری بر تاثیر مثبت نور روز و بهره مندی از منظر طبیعی بر سلامت، آسایش، و بازدهی افراد به دست آمده است، جای تعجب است که چرا همچنان بسیاری از طراحان و معماران در نورپردازی فقط رویت پذیری (وضوح) و قابلیت عملکردی (کارآمدی) و در طراحی پنجره فقط زیبایی نما و دید نه چندان سنجیده به خارج را مد نظر قرار می دهند(پوردیهیمی و همکاران، 1387).

با توجه به ارتباط گسترده میان آنچه چشم و سیستم عصبی درک می کند، به نظر می رسد که نور تاثیری فراوان بر تنظیم ریتم های حیاتی انسان داشته باشد. این ریتم ها به چرخه شب و روز، چرخه حرکت ماه و چرخه فصلی یعنی سه ریتم ژئوفیزیکی اصلی موجود در طبیعت وابسته اند. این چرخه ها قادرند بر فیزیولوژی، خلقیات و قابلیت های انسان ها تاثیر بگذارند. در این خصوص، ریتم بیست وچهار ساعتی بیشتر مورد توجه قرار دارد، زیرا این ریتم مستقیما عامل اصلی در ارتباط با چرخه شب و روز یا تاریکی و روشنایی است. موسسه تحقیقاتی رنسلر نشان داد نور روز علاوه بر نقش و اهمیتی که در حفظ و بهبود چرخه حیاتی انسان دارد، اثر درمانی ویژه ای بر بعضی از بیماری های جسمی و روانی نیز دارد و می تواند تا حد زیادی در درمان این گونه بیماران موثر واقع شود. از جانب دیگر هرگاه استفاده از نور روز با توجه به ملاحظاتی در زمینه میزان تابش نور به شبکیه، مدت تابش و زمان بندی تابش صورت پذیرد، نه تنها در جلوگیری از افسردگی، بلکه در کلیه شئون بهداشت روانی ممکن است موثر واقع شود(جوانی و همکاران، 1398).