عدالت خواهی؛ رسالت تربیت معلم

https://iqna.ir/fa/news/4203208/عدالت خواهی-رسالت-تربیت-معلم

https://iqna.ir/fa/print/4203208

همزمان با هفته امور تربیتی حجت الاسلام والمسلمین حیدر همتی؛ عضو هیئت علمی دانشگاه فرهنگیان و رئیس اندیشکده معلم یادداشتی با عنوان «عدالت خواهی؛ رسالت تربیت معلم» برای ایکنا ارسال کرده است که متن آن را در ادامه می خوانید؛

در اسلام، عدالت رابطه تنگاتنگی با نظام تربیتی در ابعاد مختلفی از جمله معنویات، افکار، رفتار عمومی، اخلاق فردی و اجتماعی و نوع نگرش انسان ها دارد و همواره آثار تربیتی اعتقاد و پایبندی به عدالت در این زمینه ها بروز و ظهور خواهد داشت. نظام تربیتی اسلام توجه ویژه ای به رشد اخلاقی و فضائل اخلاقی و تربیت صحیح انسان دارد. در این نظام انسان به گونه ای تربیت می شود که به اجرا و تحقق عدالت اجتماعی پایبند باشد. با الگوگیری از مفاهیم تربیتی قرآن و اجرای راهکارهای درست تربیتی می توان به اهداف مورد نظر و تعیین شده در نظام تربیتی دست یافت. در آیات متعددی از قرآن عدالت از جنبه های مختلفی مورد تاکید واقع شده است. به طور نمونه رعایت عدالت در نسبت با دشمنان و این که کینه ها و کدورت ها نباید مانع عدالت گویی و رفتار عدالت محور شود هم چنان که قرابت و نزدیکی نیز نباید مانع عدالت ورزی شود و نیز سفارش به داوری عادلانه. در کنار این موارد پیامبر اسلام ماموریت خود را اجرای عدالت می داند و ده ها نمونه دیگر در قرآن نشان دهنده جایگاه و تاثیر عدالت در حوزه نظام تربیتی است.
@

در روایات متعدد معصومین (ع) ابعاد مختلف عدالت، اهمیت آن و توصیه و دستور نسبت به آن وجود دارد. امیرالمومنین (ع) درباره محوریت عدالت در زندگی انسان ها و در اسلام بیان می نمایند «خدای سبحان عدالت را مایه برپایی انسان ها [و ستون زندگانی آن ها] و سبب پاکی از ستمکاری ها و گناهان و روشنی چراغ اسلام قرار داده است.» همچنین ایشان در اهمیت عدالت و رابطه آن با ایمان می فرمایند: «عدل در راس ایمان قرار دارد و مجموعه احسان و بالاترین مراتب ایمان است.» از طرف دیگر در بعد اجرایی عدالت و مخصوصا عدالت اجتماعی که مربوط به سطح جامعه و همچنین حکومت می شود نیز شاهد اهمیت فوق العاده عدالت در روایات هستیم به طوری که پیامبر اکرم (ص) می فرمایند: «یک ساعت به عدالت رفتار کردن بهتر از هفتاد سال عبادت است و یک ساعت حکم به ظلم کردن نزد خدا از گناهان شصت سال سخت تر و بزرگ تر است». گفته شده هیچ قانونی در نظام اسلام نیست، مگر این که از عدل سرچشمه گرفته است؛ لذا عدالت تخصیص بردار نیست.

مقام معظم رهبری از متفکرین انقلاب اسلامی در حوزه نظر و عمل راهبردهای زیادی را در حوزه های مختلف اقتصادی و سیاسی و اجتماعی ناظر به حکمرانی عادلانه ارائه فرموده اند. ایشان درباره رابطه دین وعدالت گفته اند: «عدالت، اساس کار حیات طیبه انسانی است. شما برای تعجیل فرج امام زمان (ارواحنا فداه) هم که دعا می کنید، می گویید ایشان بیایند که عدالت را برقرار کنند؛ این است دیگر. «یملا الله به الارض عدلا و قسطا بعد ما ملئت ظلما و جورا»؛ با اینکه آن بزرگوار دین را هم، تقوا را هم، اخلاق را هم به جامعه تزریق خواهد کرد اما شما نمی گویید: «یملا الله به الارض دینا»؛ بلکه می گویید: «عدلا»؛ این نشان دهنده این است که عدل، نیاز اصلی حیات طیبه انسانی است».

در این بیان به نوعی دلالت بر این امر دارد که عدل زمینه ساز برای دین داری جامعه است و جایگاه پیشینی دارد. بخشی از نظریات ایشان در حوزه عدالت معطوف به نظام آموزش وپرورش است که به نوعی تکمیل کننده نظام کلان و ساخت جامعه عادلانه است. با توجه به اهمیت نیروی انسانی در حوزه تحقق عدالت، تربیت انسان های عادل شرط اصلی برای تحقق قوانین و ساختار عادلانه است و وجود قوانین بدون مجریان عادل موجب معطل ماندن قوانین عادلانه است. از این رو ایشان فرموده اند: اگر قوانین عادلانه باشد؛ اما نیروی اجراکننده عادل نداشته باشد از عدل اجتماعی خبری نخواهد بود. بهترین قوانین اگر مجریان شایسته ای نداشته باشد همیشه معطل خواهد ماند.

از نظر اسلام مجری قوانین یعنی آن مقامی که در راس قوه اجرایی قرار می گیرد باید انسانی عادل باشد، باتقوا و مراقبت کامل و بر قوانین و اجرای آن نظارت کند. بی شک یکی از نهادهای مهم متکفل امر تربیت انسان نظام آموزش وپرورش است؛ از این رو ایشان درباره جهت گیری نظام تربیتی فرموده اند: «جهت گیری تعلیم و تربیت کشور باید به سمت برخورداری از عدالت باشد؛ یعنی آموزش و پرورش ما، تعلیم و تربیت ما، عدالت پرور تربیت کند، عدالت خواه تربیت کند، عدالت ساز تربیت کند؛ چون عدالت، آن ارزش والایی است که از اول تاریخ بشر تا امروز، همواره موردنظر آحاد بشر بوده است. ارزش ها به مرورزمان و به تحول نسل ها تغییر پیدا می کنند، اما بعضی از ارزش ها از اول تا آخر ثابت اند؛ از جمله، ارزش عدالت است. آموزش و پرورش ما باید جهت گیری این جوری داشته باشد.»

ایشان هویت معلمی را در نسبت با حدیث امیرالمومنین (ع) در نهج البلاغه قرار می دهند که حضرت می فرماید: «و ما اخذ الله علی العلماء الا یقاروا علی کظه ظالم و لا سغب مظلوم». این روایت وظیفه عالمان را بیان می کند که بر گرسنگی گرسنگان و شکم بارگی دارندگان، صبر نکنند و این یعنی عدالت. بنابراین در این بیان عدالت طلبی و ظلم ستیزی رسالت تربیت معلم در راستای اهداف حکمرانی انقلاب اسلامی است و از اصول حاکم بر نظام تربیت معلم است.