نقش دامپزشکی در تامین امنیت غذایی کشور

18 فروردین 1403

نقش دامپزشکی در تامین امنیت غذایی کشور از سال های دور تاکنون محل بحث و اعلام نظرهای همکاران در مخالفت با نظر مدیران وقت دامپزشکی بوده است. اعلام امنیت غذایی به عنوان ماموریت سازمان دامپزشکی از سوی مسئولان، همکاران را به یادآوری این نکته وا می داشت که ماموریت دامپزشکی، امنیت غذایی و تولید نیست بلکه بهداشت و سلامت غذاست. آخرین این کنش و واکنش ها را در اعلام نظر رییس سازمان دامپزشکی در بازدید نوروزی از یکی از استان ها مبنی بر ضرورت حمایت از تولید شاهد بودیم. پرداختن سیستمیک به این موضوع به روشن شدن مسئله کمک می کند. در مقاله «تحلیلی بر ارکان جهت ساز سازمان دامپزشکی کشور» که پیش از این در حکیم مهر منتشر شد نشان دادیم که ماموریت، چشم انداز و ارزش های سازمان دامپزشکی به عنوان اساس فعالیت های این سازمان با مبانی نظری و مفهومی این مقاصد آرمانی، فاصله قابل ملاحظه ای داشته و به بازنگری جدی نیاز دارند. اساس بخش عمده ای از اظهارنظرهای مخالف نظر رییس سازمان دامپزشکی کشور در خصوص ماموریت اصلی سازمان نیز دقیقا از همین نکته ناشی می شود چرا که اظهارنظر رییس سازمان، از طرف همکاران حمل بر این شد که برای حمایت از تولید لازم است سازمان از برخی از اختیارات نظارتی خود نظیر فواصل بهداشتی عدول کند.

اگر ماموریت سازمان جهانی سلامت حیوانات WOAH را ملاک قضاوت قرار دهیم بدیهی است که ماموریت نخست دامپزشکی در حوزه سلامت قرار می گیرد. اما این بدان معنا نیست که دامپزشکی در حوزه تامین غذای آحاد جامعه مسئولیتی ندارد. برابر تعاریف موجود امنیت غذایی از 4 رکن فراهمی غذا ((Availability ، دسترسی به غذا (Access)، مصرف و سلامت غذا (Utility) و ثبات و پایداری (Stability) تشکیل شده است این تعریف نشان می دهد که امنیت غذایی به عنوان فعالیت منحصر به فرد هیچ دستگاه یا وزارتخانه ای از جمله سازمان دامپزشکی کشور محسوب نمی شود. به همین خاطر بیش از 26 دستگاه دولتی در تدوین سند ملی امنیت غذایی نقش داشته اند. ذیل رکن فراهمی غذا مفهومی تحت عنوان تلفات غذا یا Food Loss تعریف شده است که هدررفت غذا از تولید تا خرده فروشی را شامل می شود که این مفهوم با وظایف و خدمات دامپزشکی ارتباط پیدا می کند. مفهوم دیگری که در این رابطه تعریف شده است مفهوم ضایعات غذا یا Food Waste است که هدررفت غذا از خرده فروشی تا بعد از سفره را شامل می شود. اهمیت تلفات و ضایعات غذا به حدی است که 29 سپتامبر هر سال به عنوان «روز بین المللی آگاهی از تلفات و ضایعات غذا» نامگذاری شده و مراسم گوناگونی در سراسر جهان به این مناسبت برگزار می شود. جا دارد در کشور ما هم به این امرمهم بیش از اینها پرداخته شود.

برابر آمارهای رسمی حدود 30 درصد از غذای تولیدی کشور در اثر تلفات و ضایعات از بین می رود که رقم بسیار بالایی به شمار می رود. اگر بنا به اعلام مسئولین وزارت جهاد کشاورزی ارزش تولیدات کشاورزی کشور را 70 میلیارد دلار در نظر بگیریم متوجه می شویم که تلفات و ضایعات غذا چه رقم هنگفتی را به خود اختصاص می دهند. تلفات و ضایعات به این خاطر اهمیت مضاعف پیدا کرده اند که این مقدار غذا بعد از صرف منابع باارزشی چون آب، خاک، نیروی انسانی و نهاده های گرانبها از دست می رود. با این تعریف اگر ماموریت سازمان دامپزشکی را حراست از بهداشت و سلامت حیوانات بدانیم سازمان دامپزشکی کشور می تواند با برنامه ریزی مناسب و بهره گیری از نظرات صاحب نظران با به حداقل رساندن تلفات و افت تولید ناشی از بیماری های دام، طیور، زنبور عسل و آبزیان کمک بزرگی نه تنها به تولید و تولیدکنندگان بلکه به رکن فراهمی امنیت غذایی کشور بکند. طبیعی است که این سازمان در عمل به وظایف حاکمیتی خود تلاش خواهد کرد با نظارت بر سلامت غذا رکن دیگری از امنیت غذایی را نیز پوشش داده و به اعتماد عمومی جامعه در خصوص ایمنی غذا یا Food Safety کمک کند. بنابراین ایفای نقش سازمان دامپزشکی کشور در کمک به دو رکن فراهمی و سلامت غذا متناقض هم محسوب نمی شوند.