دعوای تصرف عدوانی

تصرف عدوانی

تصرف عدوانی به معنای اقدام به تصاحب اموال و دارایی های یک فرد توسط فرد دیگری می باشد، که این اقدام بدون رضایت و آگاهی از سوی فرد مالک و با نقض قوانین ملکی انجام شده است. این اقدام به صورت غیرقانونی به حساب می آید زیرا به ندرت با رضایت یا در چارچوب قوانین اجتماعی انجام می شود.

با توجه به قوانین ملکی ایران، شخصی که به عمد بر مال و دارایی فرد دیگری مسلط شود و اموال را بدون رضایت آگاه از فرد مالک تصرف کند، به عنوان مرتکب تصرف عدوانی محسوب می شود. مطابق ماده ۳۰  قانون مدنی که اشعار می دارد: هر مالکی نسبت به مایملک خود حق همه گونه تصرف و انتفاع دارد مگر در مواردی که قانون استثناء کرده باشد و مطابق ماده ۳۱  قانون مدنی که اشعار می دارد: هیچ مالی را از تصرف صاحب آن نمی توان بیرون آورد مگر به حکم قانون. همچنین ماده ۳۵ قانون مدنی اشعار می دارد: تصرف به عنوان مالکیت، دلیل مالکیت است مگر اینکه خلاف آن ثابت شود.

انواع و اقسام تصرف عدوانی

تصرف عدوانی به دو دسته تقسیم بندی می شود که عبارتند از: تصرف عدوانی حقوقی و تصرف عدوانی کیفری

1-تصرف عدوانی حقوقی : همانطور که اشاره شد تصرف عدوانی زمانی به وقوع می پیوندد که شخصی به ناحق و با استفاده از زور و اجبار، مال یا دارایی های غیرمنقولی مانند زمین یا ملک را از یک شخص دیگر تصرف می کند. در این شرایط، فرد متضرر از تصرف عدوانی حق دارد که در دادگاه اقدام به رفع تصرف این دارایی نماید.

 طبق ماده ۱۷۷ قانون آیین دادرسی مدنی «شخصی که قصد دارد مال مورد تصرف خود را از دست متصرف عدوانی خارج نماید، بنابر قانون، رسیدگی به این دعوا تابع تشریفات آیین دادرسی نبوده و خارج از نوبت به دعوای مطرح شده، رسیدگی می شود.»

برای رفع تصرف عدوانی، فرد متضرر می تواند دعوای حقوقی یا کیفری را در دادگاه آغاز کند. در دعوای حقوقی، دادگاه تصمیم به رفع تصرف می گیرد اما فرد متصرف تنها به مجازات تحت تصمیم دادگاه تحت این شرایط دچار نمی شود. اما در دعوای کیفری، فرد متصرف به عنوان یک جنایتکار شناخته شده و به مجازات مطابق با قوانین مجازاتی دادگاه محکوم می شود.

شرایطی که برای طرح دعوی تصرف عدوانی حقوقی وجود دارد عبارتند از:

۱. موضوع اختلاف باید مال غیرمنقول مانند زمین یا ملک باشد.

۲. تصرف باید به صورت اجباری و با استفاده از زور صورت گرفته باشد.

۳. خواهان باید سابقه تصرف را داشته باشد، به این معنا که قبل از تصرف ملک یا زمین توسط فرد متصرف، سکونت و تصرف در آن محل را داشته باشد.

۴. خوانده باید سابقه تصرف را نداشته باشد.

2-تصرف عدوانی کیفری : تصرف عدوانی کیفری زمانی به وقوع می پیوندد که فردی با آگاهی از اینکه مال یا دارایی به شخص دیگری تعلق دارد، این مال را به صورت غیرقانونی تصرف کند. طبق قوانین مربوطه، این اقدام به عنوان یک جرم شناخته می شود و متصرف به مجازاتی محکوم می شود که شامل حبس و رفع تصرف می شود.

 شرایط لازم برای اثبات تصرف عدوانی کیفری عبارتند از:

۱.موضوع اختلاف باید مال غیرمنقولی مانند زمین یا ملک باشد.

۲.تصرف باید به صورت اجباری و با استفاده از زور صورت گرفته باشد.

۳.فرد مدعی دعوی تصرف باید سابقه تصرف را داشته باشد، به این معنا که قبل از تصرف مال توسط ۴.فرد متصرف، سکونت و تصرف در آن محل را داشته باشد.

۵.فرد متصرف باید سابقه تصرف را نداشته باشد.

مجازات برای متصرف مال غیرمنقول بر اساس ماده ۶۹۰ قانون مجازات اسلامی شامل رفع تصرف، اعاده وضع به حالت قبل و یک ماه تا یک سال حبس می شود.

تصرف عدوانی در ملک مشاع

در مواردی که ملک به صورت مشترک خریداری شده و حقوق متفاوتی برای هریک از شریکان تعیین شده است، تصرف عدوانی یکی از مشکلاتی است که ممکن است پیش بیاید. به عنوان مثال، اگر چند نفر به صورت مشترک یک ملک را خریداری کرده و از قبل حقوق و محدودیت های استفاده مشخصی بین آن ها تعیین شده باشد، اما یکی از شرکاء از این محدودیت ها پیروی نکرده و سهم دیگری را تصرف کند، می توانید از دادگاه درخواست رفع تصرف کنید.

در ابتدا، توصیه می شود که تلاش شود تا مسائل بدون رسیدگی به دادگاه به طور صلح آمیز حل شود. اما اگر این امر ممکن نبود، می توانید به دادگاه مراجعه کرده و درخواست رفع تصرف ملک مشترک را ارائه دهید. براساس ماده ۱۶۷ قانون دادرسی، اگر چند نفر ملک غیرمنقول را به تصرف درآورده و برخی از آن ها مانع از استفاده دیگری شوند، دادگاه می تواند حکمی را صادر کند که از حق یا مزاحمت جلوگیری کند.

تفاوت های دعوای تصرف عدوانی و خلع ید

دعوای خلع ید و تصرف عدوانی دو نوع دعوای مرتبط با مالکیت و اموال هستند که  شباهت های متعدی با یک دیگر دارند با این حال تفاوت های بنیادینی نیز دارند که در زیر به تفاوت های آنها اشاره شده است:

۱.محدوده موضوعی: دعوای خلع ید شامل تمامی اموال اعم از منقول و غیرمنقول می شود اما تصرف عدوانی تنها به اموال غیرمنقول، مانند زمین یا ملک، مرتبط است.

۲.نوع دعوا: دعوای خلع ید به عنوان یک دعوای حقوقی محسوب می شود و فقط از طریق مسائل حقوقی قابل طرح است با این حال تصرف عدوانی قابلیت طرح همزمان به صورت حقوقی و کیفری را دارد، به این معنا که می توان آن را به عنوان یک جرم نیز مطرح کرد.

۳.توجیه دعوا: در دعوای خلع ید برای طرح این دعوا، مالک باید با داشتن سند مالکیت اقدام نماید اما در تصرف عدوانی با داشتن سابقه تصرف کافی است و مالک نیازی به داشتن سند مالکیت ندارد.

۴.اجرای حکم: در دعوای خلع ید اجرای حکم پس از قطعیت آن صورت می گیرد اما در تصرف عدوانی به دلیل قید فوریت، در صورت طرح دعوی، دادگاه می تواند به متصرف دستور رفع تصرف به صورت موقت دهد.

۵.هزینه دادرسی: در دعوای خلع ید به عنوان یک دعوای مالی، هزینه دادرسی آن مطابق دعاوی مالی محاسبه می شود. اما در تصرف عدوانی به عنوان یک دعوای غیرمالی، هزینه دادرسی آن نیز مطابق دعاوی غیرمالی است.

مدارک لازم برای شکایت تصرف عدوانی

مدارک لازم برای شکایت در موارد تصرف عدوانی عبارتند از:

1-سند مالکیت: شامل اسناد رسمی نظیر عقد مالکیت، سند تملک، قرارداد خرید و فروش و هر مدرک دیگری که مالکیت ملک را به نام مالک تایید کند.

2-مدارک هویتی: شناسنامه و کارت ملی، که هویت مالک ملک را تایید نماید.

3-مدارک تاریخی: شامل اسنادی که نشان دهنده زمانی است که مالک اطلاع از تصرف عدوانی به ملک خود را کسب کرده است؛ این مدارک می تواند نامه ها، ایمیل ها، اعلامیه ها یا سایر مدارک مشابه باشد.

4-شهادت شهود:شهادت مشاهدان و شاهدان عینی که تصرف عدوانی را شاهد شده اند و توانایی ارائه شهادت دارند.

5-گزارش های پلیس یا مراجع امنیتی: در صورت گزارش جرم تصرف عدوانی به پلیس و نیروهای امنیتی، نتایج این گزارش ها نیز می تواند به عنوان مدرک مورد استفاده قرار گیرد.

مرجع رسیدگی به دعوای تصرف عدوانی

در دعاوی تصرف عدوانی حقوقی مرجع صالح برای طرح دعوا دادگاه عمومی حقوقی است. در این نوع دعوا، صرفا به رفع تصرف متصرف پرداخته می شود و هیچگونه مجازاتی برای متصرف اعمال نمی شود.اما در دعاوی تصرف عدوانی کیفری مرجع صالح برای این دعوا دادسرا و دادگاه کیفری است. اگر تصرف عدوانی از نظر کیفری اثبات شود، علاوه بر رفع تصرف و اعاده وضع به حالت سابق، متصرف ممکن است مجازات حبس نیز ببیند.