خوانشی زبان شناسانه از سبک مقدمه تذکره بتخانه مولانا محمد صوفی مازندرانی

تذکره بتخانه به عنوان اثری ادبی از صوفی مازندرانی که ره آوردش گردآوری اشعاری نغز بر پایه ذوق و ارزش های ادبی است و از آنجایی که عبداللطیف عباسی گجراتی این تذکره وزین را مقدمه ای شیوا و رسا با رگه های از تاریخی نویسی ادبی بر گشوده است. نقد ورزی زبان شناسی در سپهر ادبیات دیری است که پژوهشگران این حوزه را در سنجش زبانی و ودریافت های ادبی در متنیت آثار منثور و منظوم مشغول داشته است. بر پایه آنچه که ذکر آن از پیش رفت دوگانگی هدف نگارنده برای تاریخی و ادبی نوشتن، سبب شده است که جستارپژوهان و خوانش ورزان ادب فارسی درباره ارزش ادبی هم دست و هم داستان نباشند. چرا که مقدمه تذکره بتخانه را می توان تنها متنی ادبی پنداشت که به انگیزه بازتاب تاریخ می دانند و برای همین، ادبی بودن این مقدمه را کم رنگ جلوه می دهد. واز سویی نیز این اثر را به دلیل کاربرد هنرمندانه زبان، متنی در خور تامل و ژرف کاوی ادبی برشمرد. در این پژوهش با خوانشی زبانشناسانه، زیبایی ها و کاستی های ادبی این اثر بررسی، و از این راه، چرایی دریافت های دگرگونه درباره ارزش ادبی مقدمه تذکره بتخانه پاسخ داده شده است. در پایان روشن شده که تذکره بتخانه صوفی زبانی بسیار سنجیده دارد که تقارن های لفظی، معنایی و آوایی فراوانی در آن به کار رفته است، ولی سبک قسمت پایانی مقدمه تذکره بتخانه ارجاعی به زندگینامه و تاریخ است و چنین ساختاری از ارزش زبان ادبی اثر می کاهد.

Keywords:

مقدمه تذکره بتخانه , صوفی مازندرانی , خوانشی زبانشناسانه , عبداللطیف عباسی گجراتی