بررسی جبر در کتاب مصباح الهدایه و مفتاح الکفایه عزالدین محمود کاشانی

عزالدین محمود کاشانی از بزرگترین عارفان قرن هشتم هجری است که مصباح الهدایه و مفتاح الکفایه او شهرت بسیاری بهدست آورده است. کاشانی در مذهب، شافعی و در مسلک، صوفی متشرع و متعبد و در اصول عقاید مانند بسیاری از شافعیانپیرو اشعریان است. او بسیاری از فرایض دینی را مطابق فقه شافعی شرح می کند؛ ولی به سبب پیروی از تصوف، در عقایدشدچار تعصب نشده است و اعتدال دارد. هدف در این پژوهش بررسی دیدگاه کاشانی درباره جبر در کتاب مصباح الهدایه است کهبه صورت اسنادی ی کتابخانه ای و با رو توصیفی- تحلیلی به ثمر رسیده است. عزالدین محمود کاشانی گاهی بسیار مقتدرانهاز جبر دفاع می کند و حتی در باب اعمال و احوال و مقام ها و آداب عرفانی از سلب اختیار برای مراتب عرفانی سخن می گوید؛اما جانب اختیار را نیز رها نکرده است و می توان گفت با دیدگاهی معتدل و میانه رو به موضوع جبر و اختیار نظر دارد.به طورکلی موضوع جبر در مصباح الهدایه را می توان در دو بخش از این کتاب جستوجو کرد: الف) در بخش آغازین کتاب (دربیان اعتقادات متصوفه/ در آفریدن افعال بندگان)؛ ب) در باب های میانی که درباره طبقات مختلف عارفان و احوال، مقام ها وآداب عرفانی سخن می گوید. او در بخش آغازین کتاب با میانه روی و اعتدال به پیش می رود؛ اما در باب های میانی سلب اختیارو ترک آن را برای سالک امری باارزش و مهم به شمار می آورد که همه کس از عهده آن برنمی آید.

Keywords:

عزالدین محمود کاشانی , مصباح الهدایه و مفتاح الکفایه , علم کلام , جبر