ارزیابی و تفکیک آبخوان های آزاد از تحت فشار در دشت بهبهان
نسخه کامل Research منتشر نشده است و در دسترس نیست.
- من نویسنده این مقاله هستم
استخراج به نرم افزارهای پژوهشی:
Abstract:
محدوده مورد مطالعه با وسعت حدود 150 کیلومتر مربع در شمال رودخانه مارن بهبهان در موقعیت طول جغرافیایی 05 ْ50 تا َ15 ْ50 شرقی و عرض جغرافیایی َ40 ْ30 تا َ45 ْ30 شمالی واقع شده است. پژوهش حاضر به منظور تحلیل حوضه رسوبی، شناسایی لایه های زیرسطحی و تفکیک آبخوانهای آزاد از محبوس در این محدوده صورت گرفته است. در این طرح تعداد 252 سونداژ ژئوالکتریکی قائم با آرایه شلومبرژه با خط جریان حداکثر 1362 متر به فاصله حدود 1000 متر در طول 21 پروفیل با فاصله حدود 500 متر برداشت و با نرم افزار IPI2Win پردازش گردید. حاصل پردازش سونداژها تفکیک لایه های ژئوالکتریک زیرسطحی بر اساس عمق و مقاومت ویژه حقیقی لایه ها و ترسیم مقاطع ژئوالکتریکی پروفیلها می باشد. برای تکمیل مطالعات ژئوالکتریک، تعداد 132 قرائت با آرایه دایپل دایپل نیز در طول دو پروفیل برداشت و به روش توموگرفی دوبعدی با نرم افزار Res2DINV پردازش گردید. در ادامه مطالعات ژئوفیزیک، 5 پروفیل ژئورادار (GPR) بطول 1390 متر و عمق نفوذ حدود 200 متر برداشت و تفسیر گردید. همچنین تعداد 15 ایستگاه لرزه نگاری در طول 5 پروفیل سایزمیک (لرزه نگاری) به روش آرایه مایکروترمر چهار ایستگاهی با فواصل بین ایستگاهی 40 و 50 متری برداشت و توسط نرم افزار Geopsy تجزیه و تحلیل گردید.
در کنار مطالعات ژئوفیزیک، مطالعات رسوب شناسی شامل دانه سنجی و آنالیز آماری منحنی های تجمعی ذرات 55 نمونه رسوب منطقه صورت گرفت و فاکتورهای رسوب شناسی نظیر میانه، میانگین، کج شدگی، جورشدگی، کشیدگی و نحوه توزیع آن در محدوده مشخص گردید. همچنین مقطع نازک میکروسکوپی 13 نمونه سنگی از رخنمون سازندهای مختلف منطقه ارزیابی گردید. در ادامه لاگ حفاری 4 حلقه چاه عمیق و نیمه عمیق تهیه و تشریح گردید.
از سوی دیگر برای تعیین کیفیت آب منطقه، آنالیز شیمیایی کیفی 40 نمونه آب چشمه و چاه انجام شد و به کمک دیاگرام های هیدروشیمی پایپر، نمودار ستاره ای، نمودار کالینز و تواتر یونی تیپ و رخساره آب و نحوه تکامل هیدروشیمیایی آن مشخص گردید. سپس کیفیت آب منطقه برای شرب و کشاورزی و صنعت با دیاگرام های شولر، مقدار سختی و کل مواد جامد محلول آب، دیاگرام ویلکوکس و شاخص رایزنر مورد ارزیابی قرار گرفت.
تلفیق مطالعات احتمال وجود 6 زون در منطقه با تعداد، عمق و دانه بندی متفاوت لایه آبدار را نشان می دهد که توسط 5 گسل از هم تفکیک شده اند. هر زون ممکن است از یک، دو، سه و یا بیشتر لایه آبدار آزاد و محبوس تشکیل گردیده باشد که توسط لایه های ناتراوا یا کم تراوای اکثرا گل مارنی مرطوب یا در برخی نقاط سنگ مارن خشک یا مرطوب و ... از همدیگر جدا شده اند.
پیش گفتار Research
کشور ایران از نظر جغرافیایی جزء مناطق نسبتاً خشک و کم باران دنیا محسوب میگردد بطوریکه میزان متوسط سالیانه ریزشهای جوی در دنیا 860 میلیمتر و در ایران کمتر از یک سوم میانگین یعنی حدود 240 میلیمتر گزارش شده است. همچنین توزیع بارندگی در مناطق مختلف جغرافیایی کشور نامناسب می باشد. عمده و در برخی مناطق خشک و نیمه خشک تنها منبع مطمئن و دائمی تأمین آب به خصوص در صورت وقوع خشکسالی، منابع آب زیرزمینی می باشد.
تنوع ریخت شناسی، وضعیت اقلیمی و فعالیت های زمین شناسی باعث گردیده است که منابع متنوعی از ذخایر آب های زیر زمینی در دشتهای مختلف کشور بوجود آید. بطور کلی منابع آب موجود در رسوبات ناپیوسته (آبخوانهای آبرفتی) و یا در سازندهای سخت (آبخوان کارستی) به عنوان آبخوانهای اصلی ذخیره منابع آب زیر زمینی محسوب می گردند. آبخوانهای آبرفتی نسبت به آبخوانهای کارستی گسترش بیشتری در کشور دارند.
رسوبات آبرفتی علاوه بر اینکه محل مناسبی برای ذخیره آب زیرزمینی محسوب می گردند، به دلیل گسترش، شیب کم، امکان کشاورزی و درنتیجه وجود مراکزجمعیتی از اهمیت ویژه ای برخوردارند. این پهنه ها که نتیجه فرسایش ارتفاعات و رسوب آنها در مناطق پست می باشد، برحسب جنس مادر و شرایط آب و هوایی دارای ویژگی های متفاوتی از نظر گسترش، ضخامت آبرفت، دانه بندی و تخلخل بوده که به تبع آن میزان ذخایر آب های زیر زمینی و کیفیت آب متفاوتی دارند.
در این پژوهش بمنظور شناسایی آبخوان آبرفتی نهفته در رسوبات متخلخل دشت بهبهان در شمال رودخانه مارون و تفکیک سفره های آزاد از محبوس آن، حوضه رسوبی این دشت تحلیل می گردد.
بدین منظور علاوه بر بررسی زمین شناسی منطقه و تحلیل ویژگیهای فیزیکی رسوبات نهشته شده در منطقه، با تلفیق روشهای مختلف ژئوفیزیکی شامل ژئوالکتریک، لرزه و رادار نفوذی به مطالعه عمق، ضخامت، دانه بندی و سایر ویژگیهای هیدروژئولوژی و رسوب شناسی آبخوانهای نهفته در حوضه رسوبی منطقه پرداخته می شود. همچنین کیفیت منابع آب این آبخوانها مطالعه و بررسی می گردد.
بدین ترتیب، این طرح مشتمل بر 8 فصل بوده که به شرح ذیل تقسیمبندی گردیده است:
در فصل اول از اهداف طرح، موقعیت جغرافیایی محدوده، وسعت و راههای دستیابی به آن، آب وهوا، اقلیم، روش انجام تحقیق، مراحل پژوهش و پیشینه تحقیق در دنیا، ایران و منطقه بحث میگردد.
فصل دوم تحت عنوان زمین شناسی به شرح زمین شناسی عمومی و منطقه ای، چینه شناسی، هیدروژئولوژی و ژئوهیدرولوژی، تکتونیک و زمین شناسی ساختمانی، زمین شناسی اقتصادی و زمین شناسی نفت و ژئومورفولوژی منطقه می پردازد. در این فصل واحدهای سنگ چینه ای، سازندها و تشکیلات زمین شناسی، تاقدیس ها و گسلها، اشکال زمین ریخت شناسی، کانسارها و معادن، چشمه ها و چاههای منطقه مورد مطالعه به طور اختصار شرح داده می شود.
در فصل سوم گرانولومتری و دانه سنجی رسوبات منطقه با آزمایش دانه بندی بر روی 55 نمونه رسوب و تهیه منحنی تجمعی دانه بندی و آنالیز آماری پراکندگی ذرات رسوب صورت گرفته است. حاصل این بررسی تعیین ویژگیهای فیزیکی رسوبات چون میانه، میانگین و جورشدگی و نیز کشیدگی و کج شدگی منحنی رسوبی و توصیف دانه ها می باشد. در این فصل همچنین مقطع سنگ شناسی 13 نمونه سنگ از برونزدهای مختلف منطقه توصیف شده است. علاوه بر آن لاگ حفاری 4 حلقه چاه حفاری شده در منطقه شرح داده شده است.
فصل چهارم به ارزیابی کیفیت آب زیرزمینی و تعیین فاکتورهای هیدروژئوشیمی آب چشمه ها و چاه های منطقه اختصاص دارد. بدین منظور ضمن آنالیز شیمیایی و فیزیکی عناصر اصلی و فرعی شامل کاتیونهای کلسیم، منیزیم، سدیم و پتاسیم و آنیونهای کلر، سولفات و بیکربنات برای 40 نمونه آب در فروردین 94 و تحلیل همبستگی بین این متغیرها و تهیه نقشه های هم ارزش برخی پارامترها، تیپ و رخساره هیدروژئوشیمی آبخوان به کمک تواتر یونی، نمودار ستاره ای، نمودار کالینز و نمودار پایپر نمونه های انتخابی آب تعیین گردید. سپس کیفیت آب از دیدگاه مصارف شرب با دیاگرام شولر، مقدار سختی و کل مواد جامد محلول آب و از دیدگاه مصارف کشاورزی با دیاگرام ویلکوکس و از دیدگاه مصارف صنعتی با شاخص رایزنر ارزیابی گردید.
فصل پنجم بعنوان کاربردی ترین و مهمترین مبحث تحقیق و در ارتباط با کاربرد روش ژئوالکتریک از نوع مقاومت ویژه، سونداژ الکتریکی قائم با آرایه های شلومبرژه و دایپل دایپل می باشد. در این فصل از نتایج پردازش دوبعدی و توموگرافی الکتریکی دو خط پروفیل با تعداد 132 قرائت دوقطبی دوقطبی بکمک نرم افزار Res2Win و پردازش کمی و کیفی 21 خط پروفیل با تعداد252 سونداژ شلومبرژه بکمک نرم افزار IPI2Win برای تفکیک لایه های زیرسطحی بر اساس عمق و مقاومت الکتریکی، شناسایی و تفکیک سفره های آزاد از محبوس و تحلیل حوضه رسوبی منطقه کمک گرفته شده است. بدین منظورشبه مقاطع ژئوالکتریک پروفیلها و نقشههای هم مقاومت ویژه ظاهری برای اعماق مختلف ترسیم و تشریح شده است. نتایج تفسیر منحنی های سونداژ شامل عمق، ضخامت و مقاومت الکتریکی حقیقی لایه ها ارائه شده است و براساس این نتایج، مقاطع ژئوالکتریک و زمین شناسی هر پروفیل ترسیم شده است. همچنین احتمال وجود ناپیوستگیها و گسلهای منطقه بررسی شده است.
در فصل ششم نتایج مطالعات GPR در محدوده مورد مطالعه شامل پردازش و تفسیر زمین شناسی 5 پروفیل ژئورادار ارائه شده است.
فصل هفتم به مطالعات لرزه نگاری با روش آرایه مایکروترمر 4 ایستگاهی با برداشت 15 محل در طول 5 پروفیل سایزمیک اختصاص دارد که نتایج آن به صورت پروفیلهای تغییرات سرعت امواج برشی در نقاط آرایه و مقاطع زمین شناسی ارائه گردیده است.
در نهایت در فصل هشتم کلیه نتایح حاصل از مطالعات زمین شناسی، رسوب شناسی، هیدروشیمی، ژئوالکتریک، رادار نفوذی و لرزه نگاری به صورت خلاصه ارائه و تلفیق شده است.
فهرست مطالب Research
Keywords:
مراجع و منابع این Research: