دستاوردها و برنامه های تحقیقات ژنتیک و به نژادی « پسته »

پسته (Pistacia vera L.) یکی از مهمترین اقلام صادراتی کشور و عمده ترین محصول تجاری بخش کشاورزی است که با نام ایران پیوندی عمیق خورده و از دیرباز در نقاط مختلف این مرز و بوم کشت و بخشی از تاریخ و فرهنگ آن را تشکیل می دهد. کلمه لاتین پسته (Pistachio) یک واژه ایرانی کهن و برگرفته از گویش مردم خراسان در دوران باستان است. این واژه در حدود سال 1400 میلادی از طریق زبان لاتین وارد زبان های اروپایی و دیگر زبان ها گردید. علاوه بر اهمیت اقتصادی و تجاری پسته به عنوان یکی از منابع مهم غیر نفتی ارزآور، توانایی بالقوه این محصول در سازگاری با شرایط نامساعد محیطی از جمله شوری آب و خاک، گرمای هوا، خشکی و کم آبی، بر اهمیت آن افزوده و آن را به اقتصادی ترین محصول برای بسیاری از مناطق ایران تبدیل کرده است. جنگل های وحشی و خودروی پسته در ناحیه شمال شرقی ایران و نواحی هم مرز با ترکمنستان و افغانستان پیشینه ای باستانی دارند. تصور می رود که درخت پسته حدود 4-3 هزار سال قبل در ایران اهلی شده و مورد کشت و کار قرارگرفته است. اولین ارقام پسته در ایران حاصل پرورش و اهلی کردن درختان پسته وحشی بوده که تعداد آنها بسیار محدود و شکل ظاهری آن با محصول پسته خودرو، شباهت داشته است. به تدریج بر اثر پیوند و جابجایی این ارقام و توجه باغداران به درشتی دانه های پسته ارقام جدیدی از این محصول بوجود آمدند. این ارقام از نظر شکل ظاهری، میزان عملکرد، کیفیت ، نیاز سرمایی، زمان گل انگیزی و گل آوری، زمان رسیدن میوه، میزان تحمل و حساسیت به تنش های زیستی و غیر زیستی، سازگاری به شرایط محیطی و ... از تنوع بالایی برخوردار بوده و هر یک از آنها در شرایط آب و هوایی و خاکی خاص، بهترین عملکرد را نشان می دهند.