ارزیابی جمعیت های مهمترین پهن برگان علوفه ای چند ساله در مناطق مختلف رویشی کشور

به منظور ارزیابی جمعیت های مهمترین پهن برگان علوفه ای چند ساله در مناطق مختلف رویشی کشور، تعداد 174 جمعیت از 41 گونه در 9 استان از سال 1389 تا 1393 مورد کشت و ارزیابی قرار گرفتند. تعداد گونه ها در استان های اردبیل (4 گونه)، اصفهان (2 گونه)، ایلام (3 گونه)، خراسان رضوی (11 گونه)، خوزستان (2 گونه)، کردستان (6 گونه)، کرمان (4 گونه)، گلستان (3 گونه) و مازندران (6 گونه) بود. با توجه به کم بود بذر، در سال اول اقدام به تکثیر بذر در کرت های بزرگ به ابعاد 30 مترمربع شد و در سال دوم کشت جمعیت ها در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار به صورت دیم اجرا شد. پس از استقرار گیاهان در مزرعه، صفات درصد سبز شدن بذر ها، سطح پوشش تاجی، ارتفاع گیاه، قدرت رویش و شادابی نهال، تولید علوفه، تولید بذر و دیرزیستی اکسشن ها به مدت سه سال اندازه گیری شد. نتایج بدست آمده برای هر استان جداگانه مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت و مقایسه میانگین گونه ها با استفاده از آزمون دانکن انجام شد. در استان اردبیل نتایج مقایسه میانگین 4 گونه توت روباهی Sanguisorba minor ، شبدر قرمز Trifolium pratensis و گون های Astragalus brachiadontus و Astragalus lilacinus در کشت پاییزه در ایستگاه سامیان اردبیل نشان داد که تفاوت بین گونه ها برای کلیه صفات در سطح احتمال 5 درصد معنی دار بود. میانگین تولید علوفه در شبدر قرمز و گون Astragalus lilacinus به ترتیب با 70/34 و 96/31 گرم در بوته معادل 1388 و 1278 کیلوگرم در هکتار بود که به طور معنی داری بیشتر از دو گونه دیگر بود. بیشترین تولید بذر در شبدر قرمز با 21/14 گرم در بوته معادل 568 کیلوگرم در هکتار بدست آمد که از لحاظ آماری از سه گونه دیگر بیشتر بود. گونه Astragalus brachiadontus با تولید 400 کیلوگرم بذر در هکتار در مرتبه دوم قرار گرفتدر استان اصفهان جمعیت های دو گونه گون Astragalus caragana و A.podolobus در ایستگاه سمیرم به صورت دیم مورد بررسی قرار گرفتند. نتایج نشان داد که بهترین فصل کاشت برای گونه A.podolobus اسفندماه و برای گونه A.caragana در مهرماه می باشد. میانگین عملکرد علوفه تر در گونه های A.podolobus و As.caragena به ترتیب 197 و 128 گرم در بوته (معادل 2600 و 1710 کیلوگرم علوفه خشک در هکتار) بود. بیشترین و کمترین درصد استقرار به ترتیب با 2/7 و 2/4 مربوط به گونه های A.podolobus و A.caragena بود. در مجموع درصد استقرار گونه A.caragana نسبت به A.podolobus پایین تر بود و به همین دلیل گونه A.podolobus بعنوان گزینه مناسبی جهت تامین علوفه در شرایط دیم پیشنهاد شد.در استان ایلام، 3 گونه Erodium oxyrrhynchum ، Onobrychis gypsicola و Convolvulus oxyphyllus در کشت پاییزه مورد ارزیابی قرار گرفتند. نتایج مقایسه میانگین گونه ها نشان داد که گونه Erodium oxyrrhynchum با میانگین تولید علوفه 57/20 و تولید بذر 34/3 گرم در بوته به ترتیب (معادل 820 و 134 کیلوگرم در هکتار) نسبت به دو گونه دیگر برتری داشت گونه Onobrychis gypsicola از لحاظ تولید و سازگاری در مرتبه دوم قرار گرفتند. در استان خراسان رضوی تعداد 11 گونه از جنس های اسپرس و گون های بومی و گونه جاروی دایمی Kochia prostrata مورد مطالعه قرار گرفتند که بجز K. prostrata بقیه گونه ها بخوبی مستقر نشدند و میزان استقرار آنها در کشت بهاره به روش بذرکاری بین 5 الی 10 درصد بود. با این وجود میزان استقرار در گونه K.prostrata به نسبت بالا بود و میانگین عملکرد علوفه آن در شرایط دیم در ایستگاه تحقیقات مشهد 2020 کیلوگرم در هکتار در سال بوددر استان خوزستان جمعیت های دو گونه Astragalus gypsicolus وAstragalus obtusifolius در ایستگاه تحقیقاتی باغملک ارزیابی شدند نتایج نشان داد که تولید علوفه در گونه های Astragalus gypsicolus و Astragalus obtusifolius به ترتیب 300 و 500 کیلوگرم در هکتار بود. در استان کردستان 12 جمعیت از 6 گونه مرتعی Onobrychis schahuensis ،O. Carduchorum، O.subnitens، O. shahpurensis ، O. galegifolia و O.megathaphros در ایستگاه پژوهشی سارال سنندج مورد کشت و ارزیابی قرار گرفتند. نتایج نشان داد که زمان کشت بهاره و پاییزه تاثیر معنی دار بر تولید و استقرار گونه ها نداشت و گونه های O. subnitens و O. megataphros بخوبی مستقر شدند. میانگین تولید علوفه آنها به ترتیب 562 و 327 کیلوگرم در هکتار بود. در استان کرمان بذر 41 جمعیت از 4 گونه Ferula ovina، Ferula oopoda، Astragalus spachianus و Ferulago angulata در ایستگا ه قرق منابع طبیعی گدار خانه سرخ در کشت پاییزه مورد ارزیابی قرار گرفتند. نتایج نشان داد که به جز گونه Astragalus spachianus سایر گونه ها از درصد جوانه زنی و استقرار بسیار پایینی برخوردار بودند و به دلیل فرم رویشی طولانی به مدت 3 الی 4 سال امکان یادداشت برداری در سال های بعد میسر نشد. با این وجود در گونه A. spachianus میانگین عملکرد علوفه خشک 8/175 کیلوگرم در هکتار بود. در استان گلستان بذر 5 جمعیت از 3 گونه Convolvulus cantabrica، Hedysarum wrightnatum ، و Astragalus ciamphylanthus در کشت پاییزه در ایستگاه گرگان کشت و ارزیابی شدند. نتایج نشان داد که درصد استقرار گونه های C.cantabrica و H.wrightnatum به ترتیب 12 و 60 درصد بود گونه سوم مستقر نشددر استان مازندران تعداد 31 جمعیت از 6 گونه شبدر سفید Trifolium repens، شبدر قرمز Trifolium pretense، Astragalus aegobromus، ماشک ایرانی Vicia persica، ماشک گل خوشه ایVicia subvilosa و Ferula galbanifolia در عرصه ایستگاه آبخوانداری پشت کوه ساری و مورد ارزیابی قرار گرفتند. نتایج مقایسه میانگین تولید علوفه 5 گونه نشان داد که ماشک گل خوشه ای با تولید 7/53 گرم در بوته (معادل 2140 کیلوگرم در هکتار) در کلاس a و بقیه گونه ها با 38 تا 44 گرم در بوته (بین 1520 الی 1760کیلوگرم در هکتار) در کلاس b قرار گرفتند. از نظر تولید بذر گونه های A. aegobromus، ماش