ارزیابی اقتصادی-اجتماعی پروررش ماهی قزل آلای رنگین کمان در قفس های شناور در منطقه جنوبی دریای خزر

استعداد بالقوه پرورش ماهی در قفس در دریای خزر کاملا اثبات شده که ضمن تولید بخشی از نیاز پروتیین کشور موجب ایجاد شغل،رفاه،شکوفایی و رونق اقتصاد منطقه گشته است. از طرف دیگر تنها گونه ای که مورد استقبال و موفقیت پرورش در قفس در دریای خزر قرار گرفته ماهی قزل آلای رنگین کمان (Oncorhynchus mykiss) است که ضروری است تا از بعد اقتصادی مقایسه ای بین پرورش این ماهی در قفس های شناور در دریای خزر با روند سنتی پرورش آن در استخرهای آبراهه ای با آب شیرین صورت گیرد . گرچه ورود به دریا ابعاد اجتماعی نیزخواهد داشت که از اهمیت ویژه ای برخوردار است و عدم بررسی آنها می تواند به صنعت نوین پیش رو آسیب جدی وارد سازد. به همین منظور با تهیه پرسشنامه های اقتصادی و اجتماعی، اطلاعات لازم جهت بررسی های موضوعی و تحلیل داده ها بر اساس سیستم کامفار طی سالهال 1395 در قفس های سواحل استان مازندران و سیستم های آبراهه ای پرورش ماهی قزل آلای استان جمع آوری گردید. از بعد اقتصادی قیمت تمام شده تولید ماهی قزل آلا در قفس،صرفنظر از عدم مصرف آب شیرین و ذخیره سازی وزن بالا ( حدود 200 گرمی) در قفس، با شرایط قفس های 20 الی 25 تنی( قطر 20 متر و عمق 8 متر) با ظرفیت برداشت 15 تن ماهی قزل آلای رنگین کمان با متوسط وزن 700 گرمی،2747 میلیون ریال ( با استهلاک 5 ساله، به ازای هر قفس با هزینه ثابت 976 میلیون ریال و سرمایه در گردش 1946 میلیون ریال) تمام خواهد شد حال آنکه برای تولید همین تناژ ماهی در شرایط خشکی با سیستم آبراهه ای، ضمن مصرف آب شیرین که شرایط خشکسالی کشور عملا امکان تامین آن حجم عظیم آب شیرین را غیر ممکن می سازد، با این وجود با متوسط تولیدحداکثر2.2 تن در هر استخر بتنی 100 متر مکعبی، به 7 استخر نیاز است که باتوجه به قیمت حداقل زمین در استانهای شمالی کشور، ساخت استخرهای بتنی، کانال کشی و سایر ملزومات تولید بالغ بر 3267 میلیون ریال ( با استهلاک 10 ساله، هزینه ثابت 1592 میلیون ریال و سرمایه در گردش 1764 میلیون ریال) اعتبارمورد نیاز است.بدین منظور در تامین هزینه های ثابت و جاری سیستم آبراهه ای 1/26 برابر بیشتر از پرورش ماهی در قفس هزینه خواهند داشت. لازم به توضیح است به منظور مقایسه دو سیستم در شرایط یکسان، ذخیره سازی در استخر های بتنی را نیزاز 200 گرم تا وزن برداشت 700 گرم محاسبه و مدت زمان برداشت در قفس 4 ماه و در سیستم استخرهای حدود 7 ماه در نظر گرفته شده است. در این مقایسه، هزینه های آب شیرین در سیستم سنتی آبراهه ای ، علیرغم وجود خشکسالی ها و کمبود آن و مقرراتی که احتمالا در آینده نزدیک بر مصرف آن وضع خواهد شد، ملاک قرار نگرفته، هر چند در یک قضاوت صحیح برای آب مصرفی دریا نیز هیچگونه تخمین مالی صورت نگرفته است. ضروری است تا تصمیم گیران شیلاتی هزینه مصرفی آب دریا در سیستم پرورش ماهی در قفس های شناور را از ابعاد زیست محیطی، آلودگی ها و هزینه های لازم به منظور جلوگیری یا کاهش اثرات مخرب پرورش ماهی در قفس دریایی بر اکوسیستم را در دستور کار خود قرار دهند.قیمت فروش محصول در سیستم پرورشی در قفس 180 هزار ریال حال آنکه قیمت محصول حاصل از تولید در سیستم آبراهه ای 130 هزار ریال خواهد بود و لذا صرفه اقتصادی در پروش ماهی در قفس در مقایسه با وزن ماهی و کل زی توده زنده مشابه در سیستم آبراهه ای 607 میلیون ریال خواهد بود.از بعد اجتماعی نتایج جمع آوری فرم ها نشان داد که بدلیل قوانین نامشخص در پرورش ماهی در قفس، اخذ مجوزهای طولانی مدت و مشکلاتی از جمله احتمال بیشتر تخریب قفس، دزدی ماهی، پاره شدن تور، و یا گرفتگی تور ناشی از فولینگ و.... از محبوبیت کمتری نزد مزرعه داران برخوردار است ولی با توجه به اینکه امکان دسترسی به آب شیرین سیستم آبراهه ای برای مزرعهداران فراهم نیست، استقبال از پرورش ماهی در قفس بیشتر و بدون جایگزین خواهد بود.کلمات کلیدی: قفس،دریای خزر، اقتصاد تولید،مسایل اجتماعی، سیستم آبراهه ای