ارزیابی واکنش ژنوتیپ های گندم مربوط به آزمایشات مقایسه عملکرد امیدبخش سال زراعی 93-1392 نسبت به بیماری بلایت فوزاریومی سنبله در شرایط مزرعه و گلخانه

بیماری بلایت فوزاریومی سنبله که توسط گونه های مختلف قارچ Fusarium به ویژه گونه Fusarium graminearum ایجاد می شود یکی از مهم ترین بیماری های گندم در ایران است که مخصوصا در اقلیم گرم و مرطوب کشور باعث کاهش عملکرد و کیفیت محصول می شود. در این پروژه تعداد 89 ژنوتیپ گندم مربوط به آزمایشات مقایسه عملکرد امیدبخش چهار اقلیم کشور در سال 1392 (ERWYT-1392) نسبت به بیماری بلایت فوزاریومی سنبله در شرایط مزرعه و گلخانه با هدف شناسایی و گزینش ژنوتیپ های دارای مقاومت به بیماری اجرا گردید. ارزیابی ژنوتیپ-های آزمایشی طی مدت دو سال در شرایط مزرعه در دو منطقه گرگان و مغان و تجزیه مرکب داده های مربوط به میزان وقوع، شدت و شاخص بیماری و میزان آلودگی دانه به بیماری نشان داد که برای هر چهار صفت گفته شده در هر چهار دسته مواد گفته شده در این تحقیق به استثنای میزان آلودگی دانه در ژنوتیپ های آزمایشی اقلیم سرد تفاوت معنی داری بین ژنوتیپ ها وجود دارد. تجزیه ساده داده های مربوط به میزان پیشرفت بیماری در سنبله های مایه زنی شده (شدت بیماری) در شرایط کنترل شده گلخانه نیز نشان داد که تفاوت معنی داری بین ژنوتیپ های آزمایشی در هر چهار دسته مواد گفته شده وجود دارد. ارزیابی واکنش ژنوتیپ های مربوط به اقلیم گرم و مرطوب شمال در شرایط مزرعه نشان داد که پنج لاین آزمایشی N-92-1 (مروارید)، N-92-3، N-92-4، N-92-19 و N-92-9 با داشتن پایین ترین میانگین وقوع، شدت و شاخص بیماری و آلودگی دانه در شرایط مزرعه، مقاوم ترین لاین های آزمایشی به شمار می روند. پایین بودن بودن میزان وقوع بیماری و آلودگی دانه در ژنوتیپ های گفته شده می تواند دلیلی بر وجود به ترتیب مقاومت نوع I و IV در آن ها باشد. در ارتباط با ژنوتیپ های مربوط به اقلیم گرم و خشک جنوب، پنج لاین آزمایشی S-92-6، S-92-7، S-92-4، S-92-2 و S-92-3 از نظر میانگین وقوع، شدت و شاخص بیماری مقاوم تر از سایر لاین های آزمایشی تشخیص داده شدند. پنج لاین مذکور به علت پایین بودن نسبی میزان وقوع بیماری ممکن است حداقل از اندکی مقاومت نوع I برخوردار باشند. براساس نتایج آزمایشات گلخانه ای، میزان پیشرفت بیماری در سنبله های تلقیح شده در سه لاین از پنج لاین گفته شده، یعنی S-92-6، S-92-7 و S-92-2 به طور قابل توجهی پایین بود که می تواند دلیلی بر وجود مقاومت نوع II در آن ها باشد. همچنین، در سه لاین S-92-6، S-92-7 و S-92-3 میزان آلودگی دانه نیز پایین بود که ممکن است دلیلی بر وجود مقاومت نوع IV در آن ها باشد. در این بررسی، از میان ژنوتیپ های مربوط به اقلیم معتدل، پنج لاین M-92-9، M-92-5، M-92-6، M-92-10 و M-92-12 به علت داشتن میانگین وقوع بیماری پایین تر در مقایسه با سایر لاین-های آزمایشی ممکن است مقاومت نوع I داشته باشند. سه لاین از پنج لاین مذکور یعنی M-92-9، M-92-5 و M-92-10 از نظر شدت بیماری مشاهده شده در شرایط مزرعه و هر پنج لاین گفته شده از نظر شاخص بیماری در مقایسه با سایر ژنوتیپ های آزمایشی از مقاومت بالایی برخوردار بودند. همچنین، پایین بودن شدت بیماری مشاهده در شرایط گلخانه و آلودگی دانه در شرایط مزرعه در سه لاین M-92-9، M-92-5 و M-92-6 می تواند دلیلی بر وجود به ترتیب مقاومت نوع II و IV در این سه لاین باشد. در رابطه با ژنوتیپ های اقلیم سرد، نتایج تحقیق حاضر نشان داد که به طور کلی میانگین وقوع، شدت و شاخص بیماری در شرایط مزرعه در این لاین ها بالاست. این لاین ها در شرایط گلخانه نیز آلودگی بالایی از خود نشان دادند. از بین لاین های این اقلیم فقط لاین C-92-10 در شرایط مزرعه و گلخانه مقاوم تر از سایر لاین ها تشخیص داده شد که ممکن است نشان دهنده وجود مقاومت نوع I و II در آن باشد. همچنین، در پنج لاین آزمایشی C-92-14، C-92-5، C-92-12، C-92-7 و C-92-2 میزان آلودگی دانه به بیماری بسیار پایین بود که می تواند دلیلی بر وجود مقاومت نوع IV در آن ها باشد. واژه های کلیدی:گندم، بلایت فوزاریومی سنبله، Fusarium graminearum، مقاومت، اقلیم گرم و مرطوب شمال، اقلیم گرم و خشک جنوب، اقلیم معتدل، اقلیم سرد