بررسی آلاینده های زیست محیطی هیدروکربن های نفتی، فلزات سنگین و تورکسین ها درمحدوده آب های ایرانی دریای عمان

در تحقیق حاضر به ارزیابی میزان آلودگی اکوسیستم دریای عمان (تنگه هرمز تا خلیج گواتر) پرداخته شده است. در این راستا در محدوده مورد نظر‮‭30‬ ایستگاه تعیین و نمونه برداری بوسیله کشتی تحقیقاتی فردوس1در چهار فصل مختلف طی بهار و پاییز سال ‮‭1386‬ ، بهار و پاییز سال ‮‭1388‬ انجام گردید. برای نیل به اهداف مورد نظر، فلزات شامل کادمیوم، سرب، جیوه، مس، آهن، کروم، وانادیم و نیکل در آب، رسوبات سطحی، و دو گونه ماهی تجاری سنگسر و گیش اندازه گیری شد. خانواده ‮‭16‬ تایی ترکیبات چندحلقه ای آروماتیک ‭(PAHs) ‬و میزان کل هیدروکربنهای نفتی‭(TPHs) ‬در نمونه های آب و رسوبات اندازه گیری شد. نمونه های آب به کمک نمونه بردار چندگانه تهیه و نمونه های مربوط به فلزات در آزمایشگاه شناور پس از فیلتراسیون و افزایش اسید نیتریک در شرایط سرما نگهداری شد. با توجه به فراریت آلاینده های آلی مورد بررسی، عملیات استخراج مایع - مایع به کمک مخلوط حلالهای هگزان دی کلرومتان (‮‭50:50‬) در آزمایشگاه شناور انجام گردید. نمونه های رسوب جهت بررسی میزان آلاینده های آلی و معدنی به کمک گرب تهیه و پس از انتقال به ظروف مورد نظر فریز گردید. نمونه های ماهی از مناطق ساحلی سیریک، کوه مبارک و جاسک تهیه و در شرایط فریز به آزمایشگاه انتقال داده شد. در آزمایشگاه آماده سازی نمونه ها بر اساس مرجع استاندارد ‭MOOPAM ‬انجام گردید. از دستگاه جذب اتمی شعله ای جهت سنجش کروم، آهن، نیکل، وانادیم و مس استفاده گردید و فلزات سرب و کادمیوم به کمک دستگاه جذب اتمی کوره ای اندازه گیری شد. جیوه در کلیه نمونه ها به روش بخارسرد مورد اندازه گیری قرارگرفت. از دستگاه ‭GC-MS ‬و اسپکترولومینسانس برای اندازه گیری ‭PAH ‬و ‭TPH ‬استفاده گردید. برای برآورد سیبل خطر‭) (THQ‬برای نمونه های ماهی روش توسعه داده شده ‭USEPA ‬بکارگرفته شد. نتایج سنجش فلزات درنمونه های آب نشان داد غلظت جیوه در کلیه نمونه های موردبررسی پایین تر از حد تشخیص دستگاه اندازه گیری بود. آهن، مس و نیکل بیشترین غلظت نسبت به سایر فلزات دارند و سرب، کادمیم درردیف فلزاتی هستند که کمترین غلظت را دارند. نتایج مقایسه میزان فلزات در دو دوره پیش مونسون (بهار) و پس مونسون(پاییز) نشان داد در سال ‮‭1386‬ میانگین غلظت کروم در پیش مونسون از ‮‭2/43‬ ‭ng/l‬‮‭38‬ به ‮‭1/4 3/4‬ ‭ng/l ‬بطور معنی داری کاهش یافته است(‮‭05.0‬‭> P)‬در حالیکه غلظت سایر عناصر تفاوت معنی داری نشان نداد. میانگین غلظت آهن و کروم در پیش مونسون سال ‮‭1388‬ بترتیب ‮‭6/189 5/452‬ ‭ng/l ‬و ‮‭27‬ ‭ng/l‬‮‭14‬ محاسبه گردید این در حالی است که در دوره پس مونسون میانگین غلظت عناصر مورد اشاره به ‮‭1/195 5/362‬ ‭ng/l ‬و ‮‭26‬ ‭ng/l‬‮‭15‬ کاهش یافت (‮‭05.0‬‭> P). ‬مقایسه نتایج سنجش نمونه های آب با استانداردهای بین المللی نشان داد میانگین غلظت فلزات بررسی شده در تحقیق حاضر پایین تر از غلظتی است که می تواند اثر غیر قابل قبولی برای آبزیان داشته باشد. بررسی نتایج سنجش میزان فلزات در نمونه های رسوب نشان داد آهن، نیکل، وانادیوم فراوانترین فلزات در میان فلزات مورد بررسی می باشند و ترتیب غلظت آن بصورت زیر بدست آمد ‭Fe> Ni> V> Cr> Cu> Hg> Pb> Cd. ‬نتایج محاسبه فاکتور آلودگی نشان داد جیوه در فصول پاییز و بهار ‮‭1386‬ و مس در تمامی فصول نمونه برداری بیشترین میزان فاکتور آلودگی را داشته است. نتایج ارزیابی درجه آلودگی در فصول مختلف نشان داد در فصل بهار ‮‭1386‬در همه ترانسکت ها آلودگی در حد متوسط است، بجز ترانسکت شماره 3 که از نظر درجه آلودگی در حد آلودگی کم قرار دارد. در فصل پاییز‮‭1386‬ درجه آلودگی در ترانسکت های ،‮‭9 8‬ و ‮‭10‬ در حد آلودگی شدید و در سایر ترانسکت ها آلودگی در حد خیلی شدید می باشد. در بهار و پاییز‮‭1388‬ مشاهده شد که در همه ترانسکت ها از نظر درجه آلودگی در حد آلودگی کم قرار دارد. برآورد سیبل خطر ‭(THQ) ‬در مصرف کنندگان ماهی سنگسر و گیش ناشی از فلزات سنگین (نیکل، سرب، کادمیوم، مس، جیوه، کروم و آهن) در مصرف کنندگان نشان داد ‭THQ ‬در هر دو ماهی برای هر تمامی فلزات به میزان قابل توجهی پایین تر از 1 می باشد، این بدین معنی است که جوامع شهری استان با میزان مصرف های محاسبه شده در معرض هیچ گونه خطری ناشی از تجمع فلزات سنگین مورد بررسی در این مطالعه نمی باشند. بررسی میزان کل هیدروکربن های نفتی در آب نشان داد در فصول بهار ‮‭1386‬ و بهار ‮‭1388‬ روند تغییرات آن از ترانسکت 1تا ‮‭10‬ روند نزولی داشته و حداکثر میزان آن در ترانسکت 1(تنگه هرمز) مشاهده گردید، این در حالی است که در سایر فصول روند مشابهی مشاهده نشد که موید نشت یا ورود نفت در سایر ایستگاه هاست. میزان کل هیدروکربن های آروماتیک(‮‭16‬‭PAHs) ‬در بهار ‮‭1386‬در محدوده ‮‭256/43-972/6‬نانوگرم بر لیتر بدست آمد ولی در سایر فصول میزان ‭ PAHs ‬به ‮‭28/1-65/8‬ نانوگرم بر لیتر در پاییز ‮‭86‬ و ‮‭9/06-53/43‬ نانوگرم بر لیتر در بهار ‮‭88‬ و ‮‭19/15-54/37‬ نانوگرم بر لیتر در پاییز ‮‭1388‬ کاهش یافت که نشاندهنده میزان آلودگی از متوسط (فصل بهار ‮‭1386‬) تا کم(سایر فصول) می باشد. بررسی نسبت های مختلف تعیین منشا شامل ‭ PAH ‬های با جرم ملکولی کم به زیاد و فلورانتین به پایرن نشان داد در اکثر موارد هیدروکربن های با منشا پتروژنیک که از نشت نفت بوجود می آیند غالب هستند، این یک امر طبیعی است زیرا علاوه بر نوع منابع ورود آلودگی در منطقه، هیدروکربن های با جرم مولکولی بالا پس از ورود به آب دریا تمایل به جذب شدن توسط ذرات محلول و معلق داشته و به سرعت ته نشین می شوند. نتایج سنجش هیدروکربن های چندحلقه ای آروماتیک درنمونه های رسوب نشان داد محدوده تغییرات آن در فصول بهار و پاییز،‮‭86‬ بهار و پاییز‮‭88‬ بترتیب ‮‭94/32-54/5‬،‮‭72/85-61/20‬،‮‭03/42-29/13‬،‮‭38/01-57/13‬ نانوگرم بر گرم بدست آمدکه در مقایسه با استاندارد کیفیت رسوب در دسته مناطق با آلودگی کم قرار می گیرد نتایج بررس