بررسی امکان توسعه اصول آبخیزداری جامع در مناطق بالادست حوزه آبخیز کرخه بمنظور بهبود معیشتی آبخیزنشینان

در نسل سوم مدیریت جامع آبخیز ها آبخیزداری بعنوان فعالیت های هماهنگ و مشترک ارگانهای دولتی با کمک و مشارکت مردم برای یافتن راه حل های پایدار استفاده از منابع طبیعی و جلوگیری از تخریب آنها تعریف شده است. کشور ما از سالهای ‮‭1960‬ تا کنون در مقیاس پایلوت و تحقیقاتی با مشارکت ارگانهای بین المللی الگو های مدیریت آبخیز را از سطوح نسل اول (تکنوگرا) و نسل دوم (مشارکت مردمی و تصمیمات از پایین به بالا) و نسل سوم (تصمیات دوطرفه از پایین به بالا و بالا به پایین) تجربه کرده است. متاسفانه بلحاظ موانع قانونی هنوز رویکرد آبخیزداری کشور عمدتا نسل اولی است. در پروژه تحقیقاتی چالش آب و غذا بمنظور بهبود معیشتی آبخیز نشینان رویکرد نسل سوم بررسی شده است و چهارچوب مدیریت جامع حوزه های آبخیز پایلوت بر این اساس و اصول حاکم بر آن که توسط ذیربطان در کارگاههای مشورتی تبیین شده است تنظیم و پیشنهاد شده است. در این دیدگاه فن آوری و مشارکت مردمی بخشی از کار است که به عنوان بازوهای این مدیریت عمل می کند. در همین حال لزوم شناسایی کلیه فاکتورهای موثر بر حوضه و تاثیر پذیر از حوضه نیز باید مد نظر قرار گیرد. برای سهولت کار ساختارهای یک حوضه آبخیز را به بخش های سخت افزاری و نرم افزاری تقسیم نموده و هر بخش را نیز به زیر مجموعه هایی صورت فیزیک حوضه و عوامل موثر طبقه بندی میشود. این تحقیق با اهداف توسعه و تبیین اصول مدیریت جامع حوزهای آبخیز و دستیابی به روش بهینه جهت مدیریت جامع حوزه آبخیز بمنظور ارتقا توان سازگاری معیشتی ساکنان حوزه در حوزه های آبخیز مرک در استان کرمانشاه با مساحت ‮‭250‬ک.م وبارندگی متوسط ‮‭350‬ م م و در حوزه آبخیز هنام در استان لرستان با مساحت‮‭150‬ ک.م و بارندگی متوسط ‮‭550‬م م انجام شده است. بدینمنظور بررسی های مقدماتی با استفاده از مطالعات سایر گروه های تحقیقاتی شامل فیزیو گرافی ،قابلیت اراضی، خاکشناسی، پوشش گیاهی، منابع آب، اقتصادی-اجتماعی، فرسایش آبی و ناشی از شخم انجام گردیده و بانک اطلاعاتی برای تلفیق این اطلاعات بوجود آمد. ذیربطان و تاثیر گذاران بر حوزه آبخیز برای مشارکت و هم افزایی فکری شناسایی شده و در کارگاه مشورتی به کمک روش ‭SWOT ‬و مشارکت مستقیم آنها اصول مدیریت جامع آبخیز تبیین گردید. برنامه ریزی جهت توسعه پایدار آبخیزهای مورد نظر با عنایت به ا صول تبیین شده و تلفیق مطالعات پایه انجام گردید. معیار های آبیاری، کشت دیم در مناطق مرتفع، باغات و علوفه مخلوط و باغات دیم و در نهایت جنگل کاری و احیای مراتع با در نظر گرفتن توپو گرافی، شیب زمین، دسترسی به آب، واحد های قابلیت اراضی و اطلاعات پروفیل خاک و مو ضوعات اقتصادی اجتماعی تو سعه داده شد و بکمک دستورهایی در سیستم اطلاعات جغرافیایی مناطق مورد نظر برای کاربرد های ذکر شده در حوزه های آبخیز مرک و هنام مشخص شدند. بعد از تحقیقات جامع در ارتباط با مسیو لیت و مدیریت حوزه آبخیز، چنین نتیجه گیری شد که شوراهای اسلامی مناسبترین ارگانهایی هستند که از طرف مردم انتخاب شده اند و از وظیفه مندیهای قانونی و مهم آنها مباحث مربوط به حفاظت خاک و آب و جلوگیری از فرسایش خاک و نظارت بر کاربرد مناسب اراضی میباشد. این شوراها در ارتباط با شورا های بخش و شهرستان و استان و نهایتا شورای عالی استانها بطور مناسبی روش سلسله مراتبی مردم نهاد را در خود جای داده است ضمن آنکه در سطوح مختلف با ارگانهای دولتی نیز در ارتباط هستند که بطرز مناسبی نسل سوم مدیریت جامع حوزه های آبخیز را متجلی میکنند. در رابطه با مباحث اندازه حوزه های آبخیز و شورای مدیریت آن و همچنین نحوه تامین بودجه های مورد نیاز فعالیت آنها تحقیقات کاملی نیاز هست.