گزارش نام گذاری و آزاد سازی لاین جدید و پرمحصول کلزای زمستانه رقم نفیس (L72 (Orient×Modena مناسب برای کشت در مناطق سرد و سرد معتدل کشور

در سال 1383 در قالب یک طرح تلاقی لاین در تستر سه رقم کلزای زمستانه (Orient, Colvert, SLM046) بعنوان تستر با 5 والد کلزای زمستانه (Okapi, Modena, Fornax, Geronimo, Symbol) بعنوان لاین مورد تلاقی قرار گرفتند. در سال بعد نتاج F1 در کرج کشت شده و به کمک پاکت گذاری برروی بوته ها عمل ایزولاسیون و خود گشنی انجام شد. براساس خصوصیات فنوتیپی تعدادی از ترکیبات از جمله لاین در دست معرفی انتخاب شدند.تک بوته های انتخابی بر اساس خصوصیات والدی در کرجکشت شدند. توده های F2 و متعاقب آن نسل های تفرق پذیر طی پنج سال متوالی کشت و لاین های خالص برتر تا حصول نسل F5 از بین آنها گزینش شدند. در پاییز سال 1388لاین های خالص و خودگشن شده از نتاج تلاقی ها به همراه رقم شاهد اوکاپی در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با 3 تکرار در کرجدر قالب آزمایش مقدماتی عملکرد دانه کشت و مورد بررسی قرار گرفتند و برتری 1125 کیلوگرمی لاین جدید نسبت به شاهد اوکاپی مشخص گردید.به منظور بررسی سازگاری و مقایسه عملکرد در شرایط محیطی سرد و معتدل سرد کشور،لاین های زمستانه برتر کلزا به همراه رقم شاهد اکاپی در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در کرج، اسلام آباد غرب، همدان و زرقان طی دو سال زراعی 92-1391 و 93-1392کشت و مورد مقایسه قرار گرفتند. لاین جدید (L72)با عملکرد دانه 4137 کیلوگرم در هکتار در رتبه اول قرار گرفته و نسبت به شاهد اوکاپی (با عملکرد 3860 کیلوگرم در هکتار و رتبه هشتم)برتری عملکرد بیش از 277 کیلوگرم داشته و بررسی پایداری با استفاده از روشهای واریانس محیطی و ضریب رگرسیون و واریانس انحراف از خط رگرسیون نشان داد، لاینL72با داشتن بالاترین عملکرد دانه از واریانسمحیطیاندک و ضریب رگرسیون واحد و واریانس انحراف از خط رگرسیون غیرمعنی دار برخوردار و دارای پایداریعمومی خوبی بوده و از انعطاف پذیری بالایی برخوردار بوده و به عنوان بهترین لاین قابل انتخاب است.به منظور مطالعه سازگاری لاینهای پیشرفته کلزا در اقلیم سرد و معتدل سرد ایران، تعداد 10 لاین حاصل از دورگ گیری و دو رقم هیبرید زمستانه خارجی کلزا به همراه ارقام احمدی، نیما و شاهد اکاپی در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در کرج، همدان، اسلام آباد غرب، اصفهان، خوی و زرقان طی دو سال زراعی 94-1393 و 95-1394 کشت و مورد مقایسه قرار گرفتند. در مجموع دو سال و پنج منطقه، لاین L72 با 4336 کیلوگرمدر هکتار بالاترین عملکرد دانه را در بین لاین های مورد آزمایش داشت و لاین های 2، 1 و 8 نیز با داشتن مقادیر بالای عملکرد دانه از پایداری عملکرد مناسبی نیز برخوردار بودند.تجزیه های کیفیانجام شده در آزمایشگاه شیمی تجزیه بخش تحقیقات دانه های روغنی نشان داد که میزان گلوکوزینولات این لاین کمتر از 10 میکرومول در گرم ماده خشک بوده و میزان اسید اروسیک روغن آن کم تر از حد مجاز (2%) می باشد.نتایج حاصل از ارزیابی های مزرعه ای حاکی از تحمل بالای این لاین در مقابل بیماری پوسیدگی سفید ساقه با اختلاف معنی دار آماری با رقم شاهد اوکاپی بود. نتایج مطالعات در شرایط زارعین نشان داد که این لاین در شرایط قطع آبیاری از مرحله خورجین دهیبه بعد (یک بار آبیاری کمتر نسبت به شرایط نرمال)نسبت به رقم شاهد اوکاپی برتری معنی دار داشته (با افت عملکرد ناشی از تنش خشکی آخر فصل 320 و 782 در مقابل 810 و 1055 کیلوگرم در هکتار به ترتیب در براآن و برخوار اصفهان) ودر شرایط کشت تاخیرینسبت به رقم شاهد اوکاپی در منطقه زنجان با افت اندک عملکرد دانه (611 در مقابل 2111 کیلوگرم در هکتار) برتری داشت.در مجموع نتایج مشاهدات و بررسی های انجام شده در نسل های در حال تفکیک، آزمایش های مقدماتی، پیشرفته، تحقیقی تطبیقی و تحقیقی-ترویجی نشان داد که لاین L72 حاصل از تلاقیOrient×Modena نسبت به رقم شاهد اوکاپی در حدود 450 کیلوگرم برتری عملکرد دانه و نزدیک 200 کیلوگرم برتری عملکرد روغن دارا می باشد.لذا با توجه به پتانسیل عملکرد بالا و سازگاری خوب این لاین به شرایط مناطق سرد و معتدل سرد کشور در قیاس با ارقام شاهد و آزاد گرده افشان، نامگذاری این لاین جهت کشت در این مناطق توصیه می گردد.