رویکردهای ملی و قوانین بالادستی موثر بر سازگاری با تغییر اقلیم در حوزه آب کشاورزی و امنیت غذایی (گزارش 1؛ مرور و بررسی قوانین و اسناد بالادستی)

بخش کشاورزی یکی از بخش های بزرگ اقتصادی است که پدیده تغییر اقلیم بر آن تاثیرگذار بوده و متقابلا فعالیت های مختلف در این بخش بر ایجاد و توسعه تغییر اقلیم (به طور عمده از طریق افزایش انتشار گازهای موسوم به گازهای گلخانه ای) موثر است. در مبحث تغییر اقلیم و نحوه مواجهه با این پدیده دو رویکرد توام و کلی وجود دارد. این دو رویکرد عبارت اند از "سازگاری" (Adaptation) با آن و رویکرد دوم عبارت است از "تسکین" (Mitigation) تغییر اقلیم. در این گزارش تلاش گردیده است به مقوله بحث اثرات تغییر اقلیم و سازگاری با آن از دیدگاه قوانین و اسناد بالادستی پرداخته شود. از میان تعداد 87 سند مرتبط بالقوه، تعداد 41 مورد قوانین و اسناد مربوطه احصا شده و سپس با توجه به مرور منابع، بررسی تجارب جهانی و همچنین سایر بررسی های کارشناسی، تعداد 9 حوزه (محور) تخصصی که بحث تغییر اقلیم و سازگاری با آن در محور اصلی آب کشاورزی، کشاورزی و امنیت غذایی می تواند مطرح شود تشخیص داده شد که به ترتیب عبارت اند از:1- اصلاح الگوی مصرف آب، 2- سیاست های الگوی کشت، 3-ثبات و حفظ تولیدات کشاورزی با سازگاری، 4- آگاهی رسانی و آمادگی مخاطرات، 5- حفظ و ثبات امنیت غذایی، 6- مهار و تسکین تغییر اقلیم، 7- حفاظت از تنوع زیستی و جلوگیری از تخریب منابع، 8- حمایت ها و توانمندسازی بهره برداران، 9- و گسترش مطالعه و تحقیق. درنهایت در بخش نتایج، متونی از قوانین و اسناد بالادستی که مرتبط با محور مربوطه می باشند به تفکیک ارایه شده و در خاتمه گزارش جمع بندی ها، ارزیابی ها، و تحلیل های لازم این بررسی ارایه شده اند. بر اساس توزیع تعداد 41 مورد قوانین و اسناد بالادستی استخراج شده، تعداد قوانین و اسناد بالادستی کاملا مستقیم که به طور صریحی به مبحث بررسی اثرات و سازگاری با تغییر اقلیم در بخش مدیریت آب کشاورزی و موضوع امنیت غذایی کشور پرداخته باشد، بسیار ناچیز هستند. موارد انگشت شمار نیز بیشتر کلی گویی بوده و با جزییات لازم نمی باشند. به هرحال از نظر کمی بیشترین تعداد قوانین و اسناد بالادستی نسبتا مرتبط با تغییر اقلیم، در محور 1 یعنی مدیریت آب از جنبه های حوزه های کاهش مصرف آب و اصلاح الگوی مصرف می باشد. ولی بااین حال در سایر محورها یعنی مباحث " سیاست های بهینه سازی الگوی کشت " ،" آگاهی رسانی و آمادگی در برابر مخاطرات ناشی از خشک سالی و تغییر اقلیم" ، " حفظ و ثبات امنیت غذایی" ،" حفاظت از تنوع زیستی کشاورزی و جلوگیری از تخریب منابع آب خاک "، و "حمایت های مالی، فنی، آموزشی و توانمندسازی بهره برداران در سازگاری با تغییر اقلیم "، نیز تعداد نسبتا مناسبی قوانین و اسناد وجود دارد. ولی متاسفانه در خصوص مباحث " ثبات و حفظ تولیدات کشاورزی از طریق سازگاری با خشک سالی و تغییر اقلیم"، "توسعه و گسترش مطالعات علمی و تحقیق و توسعه به منظور شناسایی اثرات تغییر اقلیم بر کشاورزی" ، و"مهار و تسکین تغییر اقلیم (برنامه های کاهش انتشار گازهای گلخانه ای و...)"، تعداد قوانین/اسناد مرتبط انگشت شمار بوده و تعداد آن ها بالنسبه کمتر از سایر محورها است. واژه های کلیدی: تغییر اقلیم، سیاست، قانون، سند بالادستی، سازگاری، کشاورزی