امکان سنجی اقلیمی تولید بذر چغندرقند در مناطق مناسب کشور

اختصاصی کردن تولید بذر چغندرقند در یک منطقه خاص و بیم بروز شرایط خاص اگرواقلیمی (مانند خشکی، سرما و ظهور آفات و بیماری هایی که تولید محصول در این منطقه را با مشکل مواجه سازد) از یک سو و وابستگی صنعت تولید شکر چغندری به تولید بذر چغندرقند، بررسی و امکان سنجی تولید بذر چغندرقند را در مناطق جدید ضروری می سازد. در این پروژه، ‮‭40‬ دشت مختلف کشور با توجه به نیازمندی های اقلیمی تولید بذر چغندرقند (شامل سرمای زمستان برای پدیده بهاره شدن، تعداد روزهای یخبندان، داشتن طول روز بلند در فصل بهار و تابستان، زمان وزش بادهای موسمی، میانگین دمای روزانه طی دوره رشد زایشی و همزمانی فصل رشد و دوره رسیدن بذر با هوای گرم و خشک) و آمار چندساله موجود مورد بررسی قرار گرفتند. نتایج نشان داد با فرض خطی و همسان بودن میزان اثرگذاری پارامترهای مختلف، بیشتر مناطق موردمطالعه حایز شرایط تولید بذر بودند. چراکه، در مقایسه با درجه مطلوبیت ‭(SuD) ‬مناطق سنتی تولید بذر مانند فیروزکوه (‮‭47/20‬)، کرج (‮‭47/47‬)، همدان (‮‭40/18‬)، ارومیه (‮‭50/69‬)، میاندوآب (‮‭50/36‬) و کرمانشاه (‮‭63/63‬)، درجه مطلوبیت سایر مناطق قابل مقایسه و حتی در پاره ای موارد بیشتر نیز است. این درحالی است که با فرض بحرانی بودن برخی از پارامترها برای تولید بذر مناسب (مانند تامین نیازمندی های ترموفاز فتوفاز، تامین نیازمندی های محیطی طی دوره گلدهی، رشد و رسیدگی بذر) دشت های کرمان، اردستان و قاین به لحاظ محدودیت دمای دریافتی در زمان بولتینگ ‭(VR<‬‮‭200‬ ‭hrs) ‬و مناطق اسفراین، مانه و سملقان، کامیاران، قره ضیااالدین و تربت جام به واسطه طول روز کوتاه ‭(LD<‬‮‭13‬ ‭hrs) ‬به عنوان مناطق غیرمستعد از لیست مناطق موردمطالعه حذف شدند. در مرحله بعد، ایستگاه جلفا با میانگین حداکثر دمای روزانه بیش از ‮‭30‬ درجه سلسیوس طی دوره گلدهی و ایستگاه های بانه، قروه و بیجار به دلیل پایین بودن رطوبت نسبی هوا (%‮‭30‬‭> .RHavg) ‬طی این دوره، حایز شرایط مناسب برای تولید بذر تشخیص داده نشدند. درنهایت، ایستگاه کرمانشاه به دلیل احتمال ‮‭60‬ درصد افزایش دما طی دوره رشد بذر به بیش از ‮‭35‬ درجه سلسیوس، میانگین حداکثر دمای معادل ‮‭35/87‬ درجه سلسیوس و میانگین رطوبت نسبی کمتر از ‮‭30‬ درصد (%‮‭68.25‬‭=.RHavg) ‬فاقد رژیم دمایی و رطوبتی مناسب برای رشد بذر بود و ایستگاه های یاسوج، مراغه و کوهرنگ به واسطه رطوبت نسبی کمتر از ‮‭35‬ درصد طی این دوره و احتمال بادزدگی بذرهای درحال رشد، از شرایط لازم برای رشد مناسب بذر برخوردار نبودند. درنهایت، رتبه بندی ایستگاه های باقیمانده از لحاظ پارامترهای شانزده گانه این مناطق را به سه دسته مناطق بسیار مطلوب شامل ایستگاه های مشکین شهر، اهر، تبریز، ماکو، چالدران،مهاباد، ارومیه، گرمی، بستان آباد و پارس آباد، منطقه مطلوب سیاه بیشه و مناطق مناسب شامل بجنورد، بوکان، فیروزکوه، همدان، کرج، مریوان، میاندوآب، میانه، قزوین، سراب و زنجان تقسیم کرد. 2. واژه های کلیدی اقلیم، ایران، ترموفاز فتوفاز، تولید بذر، چغندرقند، رسیدگی بذر، رشد، گلدهی، مکان یابی، نیازمندی های محیطی.