تاثیر تنش کم آبی بر عملکرد و ویژگی های کیفی دانه ارقام و لاین های سویا

عکس العمل ارقام و لاینهای سویا نسبت به تنش کم آبی در سالهای ‮‭1389‬ و ‮‭1390‬ در کرج ارزیابی شد. هر سال سه آزمایش در قالب بلوکهای کامل تصادفی در سه تکرار اجرا شد. زمان آبیاری آزمایشهای اول تا سوم به ترتیب بر اساس ،‮‭100 50‬ و ‮‭150‬ میلیمتر تبخیر از تشتک تبخیر کلاس ‭A ‬در نظر گرفته شد. با توجه به نتایج بدست آمده در دو سال آزمایش، تنش سبب کاهش قابل توجه در ویژگی های رشدی، عملکرددانه و صفات وابسته به آن گردید.تنش خشکی سبب کاهش ارتفاع گیاه شد که ناشی از کاهش تعداد گره و فاصله میانگره بود. میزان کاهش در صفات مذکور با افزایش شدت تنش بیشتر شد. وقوع تنش عملکرد دانه را کاهش داد و با افزایش شدت تنش افت عملکرد دانه افزایش یافت. کاهش عملکرد دانه به طور عمده ناشی از افت قابل توجه تعداد دانه در واحد سطح بود. اگرچه تنش سبب کاهش وزن دانه گردید، اما میزان خسارت در تعداد دانه بیشتر بود. کاهش تعداد دانه در واحد سطح در تنش متوسط از کاهش تعداد غلاف ناشی شد در حالیکه در تنش شدید، به دلیل گسترش تنش علاوه بر کاهش تعداد غلاف در واحد سطح از تعداد دانه در غلاف نیز کاسته گردید. وقوع تنش، شاخص برداشت و تلاش زادآوری را کاهش داد و با افزایش شدت تنش از میزان آنها بیشتر کاسته گردید. با توجه به نتایج بدست آمده میانگین عملکرد دانه در دو سال انجام آزمایش در شرایط آبیاری مطلوب، تنش متوسط و شدید، به ترتیب ،‮‭1552 2160‬ و ‮‭1170‬ کیلوگرم در هکتار بود. شدت تنش در شرایط تنش متوسط و شدید به ترتیب‮‭0/2825‬ و ‮‭0/4590‬ بود. میزان شدت تنش در سال اول بیش از سال دوم انجام آزمایش بود. همبستگی بین شاخص های حساسیت و تحمل به تنش با عملکرد دانه نشان داد که عملکرد دانه در شرایط تنش متوسط و آبیاری مطلوب با شاخص های میانگین حسابی، هندسی و شاخص تحمل به خشکی با همبستگی مثبت و معنی دار نشان داد. بر این اساس ارقام ،‮‭504‬ L‮‭17‬، ‭Williams x A‬‮‭3935‬ و 7‭) Hobbit x century)‬برترین بودند. در شرایط تنش شدید نیز شاخص میانگین حسابی با عملکرد دانه در دو شرایط همبستگی مثبت و معنی دار نشان داد. بر این اساس نیز لاین های ،‮‭504‬ ‭Williams x A‬‮‭3935‬ و M7 برترین بودند. بنابراین در مجموع شرایط به نظر می رسد ،‮‭504‬ ‭Williams x A‬‮‭3935‬ برتر از سایرین باشند. از نظر ویژگی های کیفی دانه اسید چرب اسیدهای چرب غیر اشباع بخش اعظم روغن دانه را به خود اختصاص دادند. به طوری که در کلیه ارقام و سطوح مختلف رطوبتی حداقل ‮‭80‬ درصد روغن به اسیدهای چرب غیر اشباع تعلق داشت. در وقوع تنش سبب افزایش درصد اولییک اسید شد درحالی که لینولنیک کاهش یا بدون تغییر باقی ماند. روند تغییرات لینولییک و لینولنیک اسید معکوس بود. در مقایسه ارقام اگرچه نتایج کیفیت روغن در بین ارقام در دو سال اجرای آزمایش مختلف بود. در مقایسه ارقام انتخاب شده ، در سال اول L‮‭17‬ و در سال دوم‭. Williams x A‬‮‭3935‬ از اولییک اسید بالایی برخوردار بود،لاین ‮‭504‬ لینولییک اسید بالایی در دو سال آزمایش داشت. واژه های کلیدی: مراحل نموی، رشد، اجزای عملکرد دانه ، تلاش زاد آوری، کیفیت دانه، اسید چرب