عقلای مجانین و شخصیته ای روایت های پسامدرن؛ یک بررسی تطبیقی

مطابق الگویی که جهان سنت از رفتارِ بهنجار مخلوق با خالق خود عرضه می کند، مخلوقات باید در برابر خالق خود مطیع و تسلیم باشند. اما در جوامع اسلامی شخصیت هایی زیست می کردند که با عنوان «عقلای مجانین» شناخته می شدند و از این الگوی رفتاری پیروی نمی کردند و با خالقشان رفتاری اعتراض آمیز داشتند. این مواجهۀ شگفت آور عقلای مجانین در مواجهه با خالقشان یادآور رفتار شخصیت های پسامدرن با خالق/نویسنده شان است. این مقاله در پیِ آن است که با بررسی تطبیقی رفتارهای عقلای مجانین با شخصیت روایت های پسامدرن نشان دهد که چگونه این دو دسته از شخصیت ها علی رغم اینکه در جهان هایی کاملاً متفاوت زندگی می کنند، از یک جنبۀ مهم شباهت دارند و آن «الگوی رفتار در ارتباط با خالق» است. این نوع تعامل شخصیت ها با خالقشان معلول پر شدن شکاف هستی شناسی بین خالق و مخلوقات است که با کمک تمهیداتی چون «مرزشکنی روایی» و «اتصال کوتاه» صورت گرفته است. برای این بررسی تطبیقی برخی حکایات عقلای مجانین در مثنوی های عطار نیشابوری با داستان ها و فیلمنامه های پسامدرن ایرانی مقایسه شده و نهایتاً شباهت الگوی ارتباطی خالق-مخلوق در رفتار این دو دسته از مخلوقات نمایانده شده است. این پژوهش بخوبی نشان می دهد که میتوان تبار بسیاری از آنچه امروزی به نظر میرسد تا اعماق تاریخ دنبال کرد و دید که چگونه یک الگوی ارتباطی می تواند با تغییر چهره در بافت و ساحتی بسیار متفاوت ظاهر شود.

Keywords:

پسامدرن , عقلای مجانین , اتصال کوتاه , الگوی ارتباطی , اعتراض , مرزشکنی روایی