مؤلفه‌ها و شاخص‌های مؤثر بر ارتقای مهارت‌های سواد اطلاعاتی کاربران کتابخانه‌های عمومی ایران؛ مطالعه دلفی

هدف: کتابخانه­‌های عمومی به‌عنوان یکی از مجاری مهم و پرکاربردِ ارائه اطلاعات نقش مشارکتیِ قابل‌توجهی در آموزش و ارتقای مهارت‌های سواد اطلاعاتی کاربران دارند. هدف این مقاله، تعیین مؤلفه‌ها و شاخص‌های مؤثر بر ارتقای مهارت‌های سواد اطلاعاتی در بافت کتابخانه‌های عمومی کشور با در نظر داشتن خلأ مهارتی جامعه مخاطب و همچنین فقدان برنامه‌ریزی‌های منسجم و اجرای مستمر آموزش‌های­ مهارت‌های سواد اطلاعاتی، در بافت مذکور است. روش‌شناسی: پژوهش از نظر هدف کاربردی و رویکرد آن آمیخته است. داده‌های پژوهش با تحلیل محتوای چارچوب‌های سواد اطلاعاتی و برگزاری سه دور پنل دلفی خبرگان سواد اطلاعاتی گردآوری، شده است. جامعه پژوهش، در بخش جامعه اسنادی متشکل از چهار چارچوب سواد اطلاعاتی و در بخش جامعه انسانی متشکل از 11 نفر از خبرگان در دور اول و 10 نفر در دورهای دوم و سوم بود. برای تجزیه ‌و تحلیل داده‌ها از روش کدگذاری و نرم‌افزار مکس‌کیودی‌ای استفاده شد. یافته‌ها: نتایج پنل دلفی، با 48 شاخص و هفت مؤلفه اصلی به این ترتیب حاصل آمد: «مهارت‌های درک و تشخیص نیاز اطلاعاتی»، «مهارت‌های دسترسی به اطلاعات»، «مهارت‌های ارزیابی اطلاعات»، «مهارت‌های استفاده از اطلاعات»، «مهارت‌های ترکیب اطلاعات»، «مهارت‌های اشاعه اطلاعات» و مهارت‌های «فراسواد». مؤلفه «فراسواد» یکی از مهم‌ترین مؤلفه‌های حاصل از پژوهش حاضر با کسب 18 شاخص، یکی از وجوه اصلی و تمایز مؤلفه‌های برآمده از نتایج این پژوهش با چارچوب‌ها و مدل‌های پیشین سواد اطلاعاتی برای کتابخانه‌های عمومی است. نتیجه‌گیری: نتایج حاصل از این مطالعه، ضمن رفع خلأهای موجود و ارتقای مهارت‌های سواد اطلاعاتیِ جامعه مخاطب می‌تواند با جریان‌سازی علمی مناسب در پر کردن شکاف­‌های پژوهشی در حوزه سواد اطلاعاتی در بافت کتابخانه‌­های عمومی کشور، نیز مؤثر واقع شود.

Keywords:

سواد اطلاعاتی , مهارت های سواد اطلاعاتی , کتابخانه های عمومی , فراسواد , تکنیک دلفی