ارزیابی تحمل به تنش خشکی در جو زراعی و وحشی براساس صفات فیزیولوژیک و شاخص های تحمل

تنش خشکی یکی از مهم­ترین عوامل کاهش تولید گیاهان زراعی در دنیا محسوب می­شود. اجداد وحشی گیاهان زراعی به علت پراکندگی در شرایط اقلیمی و محیطی متنوع، سازگاری بالایی با تنش­های محیطی مثل خشکی دارند. در این مطالعه ۲۱ ژنوتیپ شامل ۱۰ ژنوتیپ جو زراعی و ۱۱ ژنوتیپ جو اسپانتانئوم (Hordeum vulgare ssp. spontaneum) (نزدیک ترین خویشاوند جو) در سه محیط رطوبتی از نظر عملکرد دانه، شاخص های تحمل به تنش (STI و YSI) و تعدادی از صفات فیزیولوژیک در مزرعه دانشگاه صنعتی اصفهان طی سال های زراعی ۱۳۹۲ - ۱۳۹۱ و ۱۳۹۳ - ۱۳۹۲ ارزیابی شدند. در هر سه محیط رطوبتی تنوع بالایی بین و درون دو گروه ژنوتیپ زراعی و وحشی از نظر عملکرد دانه و شاخص­های STI و YSI مشاهده شد. تفاوت زیادی نیز بین ژنوتیپ ها برای صفات فیزیولوژیک وجود داشت. همچنین واکنش بسیار متفاوتی از ژنوتیپ­ها به محیط­های رطوبتی مختلف برای همه صفات مشاهده شد. ژنوتیپ های جو زراعی با عملکرد بالا از نظر شاخص STI متحمل تر بودند، ولی میانگین شاخص پایداری عملکرد در شرایط تنش (YSI) در ژنوتیپ­های جو اسپانتانئوم در مقایسه با ژنوتیپ­های جو زراعی به طور معنی داری بیشتر بود که نشان می دهد این ژنوتیپ­ها از سطوح تحمل به تنش بالایی برخوردارند. از بین صفات فیزیولوژیک، تفاوت معنی داری بین دو گروه جو زراعی و وحشی برای صفات محتوای آب نسبی و پرولین مشاهده گردید که نشان دهنده اهمیت این دو صفت در تفاوت تحمل به تنش در ژنوتیپ های وحشی و زراعی می باشد. نتایج حاصل از محاسبه شاخص های STI و YSI منجر به شناسایی ژنوتیپ های متحمل به تنش خشکی در هر سطح تنش گردید. بیشتر این ژنوتیپ ها از نمونه های جو اسپانتانئوم بودند که می توانند در تلاقی با ارقام پر عملکردی مانند ریحان ۰۳ در برنامه های اصلاحی جهت افزایش تحمل به تنش خشکی استفاده شوند.

Keywords:

Proline , Chlorophyll , STI index , Wild relatives , کلروفیل , پرولین , شاخص STI , خویشاوند وحشی