بررسی رشد و عملکرد کلزا تحت تاثیر کود نیتروژنه در تناوب با ذرت و نخود

سابقه و هدف: طی دهه های گذشته منافع اقتصادی، کشاورزان را به سمت کشت کلزا سوق داده است. درنتیجه، تولید جهانی کلزا به میزان قابل توجهی افزایش یافته و امروزه این محصول در تناوب های کوتاه تر از گذشته رشد می کند. کلزا معمولا در صورت رشد بعد از گیاهان دیگر نسبت به کشت متوالی، عملکرد بیشتری تولید می کند. تناوب توالی گیاهان زراعی است که در همان زمین رشد می کنند. حبوبات در تناوب زراعی می توانند به دلیل افزایش نیتروژن در دسترس خاک و سایر مزایای زراعی، بهره وری محصولات زراعی بعدی را بهبود بخشند. همچنین حبوبات می توانند با تقویت تشکیل و تثبیت خاکدانه های خاک که از کربن آلی خاک در برابر کانی سازی محافظت می کنند، موجب افزایش ذخیره کربن شوند. لذا، به منظور بررسی رشد و عملکرد کلزا تحت تاثیر کود نیتروژنه در تناوب با ذرت و نخود، این آزمایش انجام شد. مواد و روش ها: به منظور بررسی رشد و عملکرد کلزا تحت تاثیر کود نیتروژنه در تناوب با ذرت و نخود، آزمایشی دوساله طی سال-های ۹۳-۹۱ به صورت فاکتوریل و بر پایه بلوک های کامل تصادفی با ۳ تکرار در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه بوعلی سینا اجرا شد. فاکتور اول تناوب در دو سطح (نخود و ذرت) و فاکتور دوم سطوح مختلف کود اوره در ۶ سطح (۰، ۴۰، ۸۰، ۱۲۰، ۱۶۰ و ۲۰۰ کیلوگرم در هکتار) بود. نمونه های تصادفی از دو مترمربع با برش ساقه ها در نزدیکی سطح زمین برای تعیین عملکرد برداشت شد. صفات ارزیابی شده شامل ارتفاع بوته، اجزای عملکرد (تعداد خورجین در مترمربع، تعداد دانه در خورجین و وزن هزار دانه)، عملکرد زیستی و دانه، شاخص برداشت، شاخص کلروفیل و درصد پروتئین و روغن دانه است. تجزیه واریانس داده ها توسط نرم افزار آماری SAS نسخه ۲/۹ صورت گرفت. یافته ها: نتایج نشان داد که تقریبا تمام صفات ارزیابی شده کلزا تحت تاثیر تیمارهای تناوب و کود نیتروژن قرار گرفتند. ولی، هیچ یک از صفات کلزا تحت تاثیر اثر متقابل تناوب × کود اوره نبودند. بیشترین عملکرد زیستی، عملکرد دانه و درصد پروتئین دانه کلزا در تناوب با نخود مشاهده شد (به ترتیب حدود ۹۲۴ و ۲۶۳ گرم در مترمربع و ۲۹/۲۲ درصد). پیش کاشت نخود عملکرد زیستی و دانه و درصد پروتئین کلزا را در مقایسه با پیش کاشت ذرت حدود ۱۴، ۱۳ و ۱۵ درصد افزایش داد. با توجه به بهبود شرایط فیزیکو-شیمیایی خاک بعد از کاشت لگوم مثل نخود این بهبود رشد و شاخص های عملکرد محصول بعد (کلزا، در این مطالعه) طبیعی است. در بین سطوح کودی کمترین عملکرد زیستی و دانه و درصد پروتئین (به ترتیب حدود ۵۷۶، ۱۲۵ گرم در مترمربع و ۰۵/۱۹ درصد) در تیمار عدم مصرف کود به دست آمد. همچنین، بیشترین میزان عملکرد زیستی، اجزای عملکرد دانه و عملکرد دانه و نیز درصد پروتئین (به-ترتیب حدود ۱۳۱۱، ۳۴۲ گرم در مترمربع و ۰۶/۲۱ درصد) در مصرف ۲۰۰ کیلوگرم در هکتار اوره مشاهده شد ولی مقادیر بدست آمده در این تیمار با تیمار مصرف ۱۶۰ کیلوگرم در هکتار اوره اختلاف معنی داری نداشت. یکی از شناخته شده ترین اثرات کود نیتروژن افزایش شاخص های رشد و عملکرد محصولات زراعی است. در این مطالعه مشخصه های رشد و عملکرد کلزا مثل ارتفاع بوته، شاخص کلروفیل، اجزای عملکرد دانه، عملکرد زیستی و دانه، شاخص برداشت و درصد پروتئین و عملکرد روغن دانه به سبب کاربرد اوره افزایش یافتند. نتیجه گیری: به نظر می رسد پیش کاشت نخود راه حل مناسبی برای کاهش استفاده از کود نیتروژنه و کمک به سلامت محیط زیست است. همچنین توجه به سطح بهینه کود و عدم استفاده بیش از حد کودها به پایداری کشاورزی کمک خواهد کرد.

Keywords:

تناوب , تولید محصول , حبوبات , کلزا , کود اوره