بررسی فقهی حقوقی اعتبار قاعد قرعه به عنوان فرض و اثبات قانونی در حقوق ایران

یکی از قواعد فقهیه مهمی که در فقه موارد کاربرد بسیار زیادی دارد ، قاعده قرعه است که از دیر باز برای حل مشکلات میان انسان ها متداول بوده و امروز نیز در ابعاد وسیعی از نظر مباحث علمی گسترش بسیار زیادی نموده است. و فقها را بر آن داشته است که در موارد زیادی به این قاعده استناد کنند.با توجه به اینکه مطالعه و بررسی کتاب های فقهی نشان دهنده این واقعیت است که قاعده قرعه در جامعه کنونی ما از اهمیت ویژه ای برخوردار بوده و ضرورت بررسی این قاعده فقهی را آشکار می سازد.البته برخی از محققین یکی از نقاط افتراق بین قواعد اصولی و قواعد فقهی را در این می دانند که قواعد اصولی اختصاص به یک باب ندارد و در همه ابواب فقه جریان دارد. بر خلاف برخی دیگر از محققین که ادعا کرده اند قواعد فقهیه معمولا اختصاص به یک باب از ابواب معینی از فقهدارد مانند قاعده لا تعاد که معتقدند فقط در مباحث صلاه جریان دارد.در نظام حقوقی ایران به ویژه قانون مدنی به رغم بهره گیری از تجارب حقوقی بعضی از کشورهای اروپایی مانند فرانسه ، از آغاز بر پایه مستحکم فقه اسلامی ، خاصه مکتب فقهی جامع ، غنی ، و متعالی شیعه و اندیشه های والا و دقیق مشهور فقهای گران قدر آن بنا شده است .از همین رو قاعده قرعه نیز در قوانین مختلف مانند قانون مدنی ، قانون مجازات اسلامی ، قانون اساسی ، و دیگر قوانین به تاسی و پیروی از فقه شیعه آورده شده است و به دست می دهد که قرعه برای اثبات برخی دعاوی به کار می رود.قاعده قرعه را می توان به عنوان یکی از قواعد مهم فقهی و حقوقی به شمار آورد که قانونگذار ما را در وضع قوانین ، قضات ما را در مقام دادرسی ، و مجتهدان ما را در مقام استنباط احکام فقهی یاری می دهد.بیتردید در مواردی که تلاقی حقوقی پیش می آید و شبهه ای در گزینش محقق می گردد ، افراد در تشخیص حق دچار سر در گمی می شوند ، که باید همچنان مردد بمانند و یا بدون دلیل ، یک طرف قضیه را انتخاب نمایند.از آنجایی که هیچ یک از این دو راه عاقلانه نیست و چاره ای جز واگذاری تعیین حقوق و گزینش به خدای متعال به عنوان بهترین و مهم ترین راه باقی نمی ماند ، قرعه است . چرا که خداوند منان درهای رحمتش را به روی بندگانش نخواهد بست . و برای رفع تحیر و سردر گمی انسان ها عنایت خفیه ای دارد به نام قرعه که آن را برای راهنمایی انسان و نجات او از سردرگمی و تحیر قرار داده شده است.در روایات بسیاری که در مورد قرعه وجود دارد ، ادعای تواتر شده است. بعضی از موارد قرعه مانند قرعه عبدالمطلب که از مسلمات تاریخ است ، و اسلام نیز آن را امضاء نموده است.این مقاله در صدد آن است که ابهامات فراوانی که درباره این قاعده فقهی وجود دارد را با مراجعه به مستندات متقن و قطعی الصدور به اثبات برساند.

Keywords:

قرعه , فقه , اصل عملی , فرض قانونی , اثبات دعوی , فصل خصومت