ارزیابی تنوع موروفولوژیک در توده های محلی نخود تیپ دسی غرب کشور

اصلاح و معرفی آخرین رقم نخود تیپ دسی به بیش از ۴۰ سال قبل برمی گردد. این پروژه تحقیقاتی به منظور خالص ­سازی و ارزیابی تنوع ژنتیکی توده­ های محلی نخود تیپ دسی مناطق کردستان، آذربایجان ­غربی و آذربایجان ­شرقی اجراء شد. طی سال­ های ۹۳-۱۳۹۱ بذر توده های محلی از مناطق یاد شده جمع آوری و بطور فیزیکی خالص­ سازی گردید. در سال۱۳۹۴، ۷۰ ژنوتیپ برتر به همراه دو رقم شاهد کاکا و پیروز در قالب طرح لاتیس مستطیل ساده ۹×۸ در سه ایستگاه سارال کردستان، مراغه و ارومیه در شرایط دیم کشت و ارزیابی شدند. در مدت اجرای آزمایش، از صفات استقرار بوته، تعداد روز از کاشت تا گلدهی، تعداد روز از کاشت تا رسیدگی، تعداد غلاف در بوته، تعداد دانه در غلاف، ارتفاع بوته، وزن صد دانه و عملکرد دانه یادداشت­ برداری شدند. تجزیه واریانس مرکب، وجود تفاوت معنی­ دار بین ژنوتیپ­ ها از نظر تعداد روز از کاشت تا رسیدگی، تعداد دانه در غلاف، تعداد غلاف در بوته، وزن صد دانه و عملکرد دانه نشان داد. همچنین اثر متقابل ژنوتیپ در مکان برای صفات تعداد روز از کاشت تا رسیدگی، تعداد غلاف در بوته، ارتفاع بوته و عملکرد دانه معنی­ دار بود. بیشترین میزان عملکرد دانه مربوط به ژنوتیپ شماره ۲ بود، که با شاهد پیروز اختلاف معنی­ داری نداشت. بالاترین وراثت­ پذیری به ترتیب مربوط به صفات وزن صد دانه، عملکرد دانه و تعداد روز از کاشت تا گلدهی بود. از بین این صفات عملکرد دانه بیشترین پیشرفت ژنتیکی را داشت. نتایج حاصل از تجزیه خوشه ­ای، ژنوتیپ­ ها را در چهار کلاس گروه بندی کرد. این نتایج با استفاده از تجزیه تابع تشخیص، با دقت ۹۸ درصد تائید شدند. نتایج حاصل از تجزیه به مولفه ­های اصلی و ترسیم گرافیکی بای­پلات نشان داد که عملکرد دانه با تعداد غلاف در بوته و وزن صد دانه همبستگی مثبت و معنی­ دار داشت. از طرف دیگر، ژنوتیپ­ های شماره ۱، ۲، ۲۱و ۶۷ را می­ توان به عنوان بهترین ژنوتیپ ­ها برای برنامه های اصلاحی معرفی نمود .

Keywords:

Desi Type Chickpeas , Cicer Arietinum L. , Grain Yield , Agronomic Characteristics , Dryland Farming , Cicer arietinum L. , نخود تیپ دسی , تنوع ژنتیکی , عملکرد دانه , خصوصیات زراعی , زراعت دیم