برآورد اثر ژن ها و قدرت ترکیب پذیری صفات زراعی در بین تعدادی از واریته های گندم نان تحت شرایط تنش خشکی

خشکی از عمده­ترین خطرات برای تولید مطلوب گندم می­باشد، دست­یابی به نتایج مطلوب در برنامه های اصلاحی نیازمند انتخاب آگاهانه والدین بر اساس قابلیت ترکیب پذیری عمومی و خصوصی می باشد. به منظوربررسی خصوصیات ژنتیکی و قابلیت ترکیب پذیری عمومی و خصوصی و نحوه عمل ژن­ها در شرایط تنش خشکی، در بین نه رقم گندم نان تلاقی هایی به­صورت دایالل یک طرفه انجام شد. در پاییز۱۳۹۲ بذور دورگ  F۲به همراه نه والد آن­ها در قالب طرح بلوک­های کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعه دانشگاه شهید باهنر کرمان کشت گردید. والدین و نتاج  F۲از لحاظ صفات زراعی طول ساقه، تعداد روز تا رسیدگی، طول سنبله، طول پدانکل، وزن هزار دانه، مساحت برگ پرچم و عملکرد دانه مورد بررسی قرار گرفتند. نتایج دایالل با استفاده از روش دو مدل B گریفینگ و هیمن- جینکز نشان داد که اثر ترکیب­پذیری عمومی برای صفات وزن هزار دانه، طول ساقه، تعداد روز تا رسیدگی، طول پدانکل، در سطح آماری یک درصد و برای سایر صفات در سطح پنج درصد  معنی­دار و ترکیب­پذیری خصوصی برای صفات طول ساقه ،وزن هزار دانه و عملکرد دانه در سطح آماری یک درصد و برای سایر صفات در سطح پنج درصد معنی­دار بود.  برای اندازه‫گیری میزان اثر افزایشی، نسبت میانگین مربعات ترکیب پذیری عمومی بر ترکیب پذیری خصوصی در مورد کلیه صفات به غیر از صفت عملکرد دانه محاسبه و معنی­دار شد، در نتیجه برای عملکرد دانه بیشترین سهم واریانس ژنتیکی به واریانس غیر افزایشی اختصاص دارد. میزان وراثت پذیری عمومی برای صفات مورد مطالعه بین ۵۵ تا ۷۴ درصد و میزان وراثت­پذیری خصوصی بین ۳۲ تا ۶۱ درصد متغییر بود. با توجه به بررسی گرافیکی تجزیه هیمن - جینکز می­توان نتیجه گرفت که برای صفات طول ساقه، تعداد روز تا رسیدگی و عملکرد دانه رابطه فوق غالبیت و برای سایر صفات رابطه غالبیت نسبی بین آلل ها وجود دارد.

Keywords:

Bread wheat , Diallel analysis , Drought stress , Gene action , Hertability , عمل ژن , تنش خشکی , وراثت پذیری , تجزیه دایالل , گندم نان