بررسی توزیع مکانی خطر بیابان زایی منطقه سبزوار با استفاده از مدل IMDPA

زمینه و هدف: بیابان زایی مسئله ای جهانی، با پیامدهای جدی برای تنوع زیستی، ایمنی محیط زیست، ریشه­کنی فقر، ثبات اجتماعی- اقتصادی و توسعه پایدار در سراسر جهان می­باشد. مناسب­ترین روش برای تعیین شدت خطر بیابان زایی، استفاده از مدل­های تجربی است. هدف از این پژوهش تعیین توزیع مکانی خطر بیابان زایی منطقه سبزوار با استفاده از مدل IMDPA و سیستم اطلاعات جغرافیایی است. روش بررسی: به منظور بررسی شدت بیابان زایی در منطقه سبزوار، از تمام معیارهای مدل IMDPA استفاده گردید. برای این منظور، ابتدا نقشه واحدهای کاری (رخساره­های ژئومورفولوژی) با استفاده از نقشه­های شیب، زمین­شناسی، پوشش گیاهی، کاربری اراضی، تصاویر ماهواره­ای لندست ۵ و گوگل ارث در ۴ واحد، ۱۰ تیپ و ۹۶ رخساره تهیه گردید. سپس در هر واحد کاری، با استفاده از مدل IMDPA شاخص­ها ارزش­دهی شد و از میانگین هندسی آن­ها ارزش هر معیار تعیین گردید. ارزش هر گروه از میانگین هندسی معیارهای آن مشخص؛ و از میانگین هندسی ارزش گروه­ها، نقشه شدت بیابان زایی منطقه به دست آمد. یافته ها: نتایج نشان داد، که معیارهای آب و آبیاری و فرسایش با میانگین وزنی ۹۴/۲ و ۷۲/۲ بیش­ترین تاثیر را در بیابان زایی منطقه داشتند. منطقه سبزوار با استفاده از این مدل به دو کلاس متوسط (II) و شدید (IV) تقسیم شد، که بیش­ترین سطح منطقه را کلاس متوسط (۰۷/۸۵ درصد) پوشش داد. بحث و نتیجه گیری: منطقه سبزوار از روند ژئومورفولوژیکی متنوعی از کوهستان تا پلایا برخوردار می باشد و تقسیم­بندی آن به دو کلاس بیابان زایی نشان­دهنده آسان­گیری مدل IMDPA در تهیه نقشه خطر بیابان زایی است. دلیل این امر را می­توان در شاخص­های متنوع، میانگین هندسی و کلاس­بندی نامتوازن جستجو کرد. نقشه خطر مذکور به همراه شاخص­ها کلیدی موثر در بیابان زایی منطقه سبزوار می­توانند در جهت مهار بیابان زایی و نیل به توسعه پایدار مورداستفاده برنامه­ریزان قرار گیرند.

Keywords:

شدت خطر بیابان زایی , مدل IMDPA , منطقه سبزوار , رخساره ژئومورفولوژی