ارزیابی مدل­ های مفهومی در مکان یابی عرصه های مستعد گسترش سیلاب با استفاده از داده های سنجش از دور و سامانه اطلاعات مکانی

بهره وری از سیلاب ­های به­ وقوع پیوسته در کشور که از کمبود منابع آبی شدیدا در رنج است، ضرورتی اجتناب ناپذیر به شمار آمده، پخش سیلاب در مناطق مستعد یکی از روش ­های ساده و قابل اعتماد بهره وری محسوب می ­شود. مناطق مساعد برای بهره برداری و پخش سیلاب دارای خصوصیات منحصر به فردی هستند که شناسایی این نقاط به شکل سنتی بسیار وقت­ گیر و پرهزینه است. استفاده از اطلاعات ماهواره ای و تکنیک GIS، سرعت و دقت دست­ یابی به این مناطق را زیادتر می کند. منطقه تحقیق، بخشی از دو استان خراسان رضوی و شمالی است که شهرستان­ های سبزوار، اسفراین، جاجرم، کاشمر، بردسکن و خلیل آباد را شامل می­ شود. در این تحقیق هفت لایه اطلاعاتی، شامل واحد های کواترنری، محدودیت­ های کاربری، شیب، نفوذپذیری، ضخامت آبرفت، رواناب و ضریب ذخیره انتخاب و مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. نقشه نهشته­ های کواترنری در منطقه مورد بررسی از نقشه های ۱:۲۵۰۰۰۰ زمین شناسی تهیه و مرز آن­ ها از روی عکس­ های هوایی، کنترل شد. در این لایه اطلاعاتی نهایتا ۴۳ واحد مطالعه یا عرصه کاری انتخاب شد. برای بررسی محدودیت­ های کاربری، از روش بررسی صحرایی و تفسیر چشمی تصاویر ماهواره، استفاده شد. با استفاده از فایل رقومی منحنی­ های میزان ۱۰۰ متری و با انتخاب سلول­ های ۳۰ متری، نقشه شیب در GIS تهیه و مورد بهره ­برداری قرار گرفت. برای بررسی نفوذپذیری، از روش استوانه های مضاعف و برای تعیین ضخامت آبرفت، از روش کاوش­ های ژئوفیزیک، استفاده شد. همچنین، مطالعه ضریب ذخیره، با روش نمونه برداری خاک تا عمق یک متر و انجام آزمایشات دانه بندی و با استفاده از جداول رایج موجود، انجام شد و بالاخره به­ روش جاستین، بررسی هیدرولوژی و تعیین حجم رواناب سالانه عرصه ها، صورت پذیرفت. با روش وزن دهی و کاربرد سه مدل آماری منطق بولین، شاخص هم پوشانی و منطق فازی، به همراه تعدادی از عملگرهای آن­ ها، اولویت مناطق مستعد برای پخش سیلاب، تعیین شد. نتایج نشان داد که مدل فازی با عملگر جمع از کارایی بالاتری نسبت به سایر روش­ ها جهت تفکیک و شناسایی نهشته های مناسب پخش سیلاب، برخوردار بوده و بیشتریت هم­ پوشانی را با عرصه های کنترلی دارد، ضمن آن که تصویر مجازی RGB۷۴۲ بهترین و مناسب­ ترین ترکیب سه نواری برای این منظور است که تفسیر چشمی آن به همراه استفاده از سامانه اطلاعات مکانی، می­ تواند به شناسایی مناطق مستعد پخش سیلاب و اولویت بندی آن­ ها انجامد.

Keywords:

دمای بیشینه