واکنش های فیزیولوژیکی اکوتیپ های کرچک (Ricinus communis L.) به تنش خشکی

کرچک معمولا در مناطق حاشیه ای و در اقلیم های خشک و نیمه خشک کشت می شود که روغن آن کاربردهای زیادی از لحاظ صنعتی و دارویی دارد. برای بررسی واکنش های فیزیولوژیکی اکوتیپ های مختلف گیاه کرچک در شرایط متفاوت تنش خشکی، آزمایشی مزرعه ای در دو مکان اصفهان و شهرکرد در سال زراعی ۱۳۹۲ اجرا شد. آزمایش به صورت کرت های یک بار خرد شده در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی شامل چهار سطح تنش خشکی (عدم تنش برابر با ۳۰ درصد تخلیه رطوبتی، ۴۵ درصد تخلیه رطوبتی، ۶۰ درصد تخلیه رطوبتی و ۷۵ درصد تخلیه رطوبتی) به عنوان کرت اصلی و شش اکوتیپ کرچک (اصفهان، اردستان، اراک، نایین، یزد و اهواز) به عنوان کرت فرعی در سه تکرار در هر دو منطقه به طور مجزا انجام شد. نتایج حاصل از این دو آزمایش به صورت تجزیه مرکب آنالیز گردید. صفاتی که در این آزمایش اندازه گیری شد شامل زیست توده، کلروفیل کل، هدایت روزنه ای، تابش فعال فتوسنتزی جذب شده توسط تاج پوشش گیاهی، تابش جذب شده به تابش کل و ضریب استهلاک نوری بود. نتایج نشان داد بالاترین و پایین ترین کلروفیل به ترتیب در اکوتیپ یزد (۶/۱۲۸SPAD) در منطقه اصفهان در شاهد و اکوتیپ یزد (۸/۲۵SPAD) در منطقه شهرکرد در تنش شدید حاصل شد. بیش ترین میزان هدایت روزنه ای و ضریب استهلاک نوری به ترتیب در اکوتیپ های اردستان (۵/۶۴۷Mmol/m۲s) و یزد (۰۳/۱) در منطقه شهرکرد در شرایط شاهد و کمترین هدایت روزنه ای (۵/۵۳ Mmol/m۲s ) در اکوتیپ اهواز و پایین ترین ضریب استهلاک نوری (۰۷/۰) در اکوتیپ نایین در منطقه شهرکرد در تنش شدید به دست آمد. در شرایط شدید تنش، جذب تابش فعال فتوسنتزی توسط تاج گیاهی کاهش یافته، روزنه ها بسته شده و کلروفیل کل نیز کم شد در نتیجه میزان فتوسنتز کاهش یافته و تولید زیست توده به-طور معنی داری در مقایسه با شرایط شاهد کاهش یافته است. کرچک در منطقه اصفهان زیست توده بالاتری تولید کرد ولی اکوتیپ ها با وجود تفاوت در واکنش های فیزیولوژیکی، تفاوتی را از نظر زیست توده نشان ندادند.

Keywords:

Moisture stress , Light extinction coefficient , Stomata conductance , Chlorophyll , تنش کم آبی , ضریب استهلاک نوری , کلروفیل , هدایت روزنه ای