ژئوشیمی، خاستگاه ژئودینامیکی و منشا احتمالی ارتوگنیس های کوهستان بلقیس، شمال باختری ایران

منطقه­ مورد مطالعه در شمال­ خاوری تکاب به عنوان بخشی از مجموعه دگرگونی تکاب شامل سنگ­های دگرگونی مختلف همانند شیست­های رسی، ارتوگنیس، متابازیت­ها و متااولترامافیک­ها و مرمر است. این سنگ­ها بخشی از پوسته­ قاره­ای ایران زمین هستند که بر اثر عملکرد فازکوهزایی پان­آفریکن در پروتوروزوییک پایانی- کامبرین آغازین دگرگون و دگرریخت شده­اند و بر اثر عملکرد فاز کوهزایی آلپ پایانی در ترشیاری، توسط توده­های نفوذی بسیاری با ترکیب حدواسط تا اسیدی مورد هجوم قرار گرفته­اند. بر پایه داده­های ژئوشیمیایی، سنگ مادر ارتوگنیس های کوهستان بلقیس پتاسیم‎بالاست و به سری ماگمایی کالک­آلکالن تعلق دارد و فرایند­های تفریق بلوری و آمیختگی ماگمایی نقش بسزایی در تحول آن داشته است. الگوی تغییرات عناصر کمیاب بهنجار شده با کندریت و گوشته اولیه نشان دهنده غنی­شدگی این سنگ­ها از LREE و LILE، تهی­شدگی  آنها از HREE و HFSE و وجود بی هنجاری­های منفی Eu, Nb, Ti, Ba, Sr, P  در بیشتر نمونه­هاست که این در کنار موقعیت نمونه­ها در نمودارهای تمایز محیط زمین ساختی و نیز میزان پایین TiO۲ و P۲O۵  همراه با نسبت پایین Nb/Zr  نشان از شکل گیری سنگ­های مورد مطالعه در محیطی مرتبط با فرورانش و حاشیه فعال قاره­ای تا محیطی برخوردی دارد. همچنین شواهدی همچون نسبت La/Nb بزرگ تر از ۱ نمونه­های مورد مطالعه، مقدار به نسبت بالای نسبت­هایZr/Nb (۱۴.۷), Th/Nb (۱.۵), Ba/Nb (۵۸), La/Nb (۳)  و Ti/Zr (۱۴.۹)، نسبت­های (La/Sm)n, Nb/Ce  که به مقادیر ارائه شده برای پوسته (به­ترتیب برابر با ۲۳/۰ و ۵۲/۴) بسیار نزدیک است (به طور میانگین برابر با ۲۴/۰ و ۷۶/۳)؛ همگی منشا گوشته­ای محض را برای نمونه­های مورد مطالعه رد می کنند و به نظر می­رسد تلفیقی از ماگماهای پوسته­ای و گوشته­ای در تکوین این نمونه­ها دخیل بوده است. همه این ویژگی­های ژئوشیمیایی در کنار رخنمون سنگ­های افیولیتی و زمین درزهای کهن (سرپانتینیت­ها، متامافیک و متا اولترامافیک­ها) در پیرامون این سنگ­های دگرگونی درجه متوسط تا بالا نشان می دهد که پس از پایان فرورانش سنگ کره اقیانوسی، رژیم برخوردی در منطقه حاکم شده است. 

Keywords:

کوهستان بلقیس , مجموعه دگرگونی تکاب , ارتوگنیس , شمال باختری ایران