مطالعه تنوع ژنتیکی و روابط صفات مهم زراعی بخشی از توده گندم های کلکسیون بانک ژن گیاهی ملی ایران

دراین مطالعه۵۱۲ نمونه گندم همراه با سه رقم روشن، کویر و ماهوتی (به عنوان شاهد) در قالب طرح آگمنت در۱۶بلوک که هر بلوک شامل ۳۵ نمونه ژنتیکی بود، در سال زراعی ۸۹-۱۳۸۸ درمزرعه یپژوهشیبانکژنگیاهیملیایرانکشت گردید. صفات مهم زراعی، مورفولوژیکی و فنولوژیکی مانند: درصد سبزکردن، تعداد روز تا خوشه دهی، تعداد روز تا گلدهی، تعداد روز تا رسیدن کامل، تعداد روز از خوشه دهی تا رسیدن کامل، تعداد روز از گلدهی تا رسیدن کامل (طول دوره پر شدن دانه)، ارتفاع بوته، طول خوشه، قطر ساقه، تعداد گره در ساقه، تراکم خوشه، ریشک دار بودن خوشه، رنگ گلوم، کرک دار بودن گلوم، تعداد سنبلچه در خوشه، تعداد گلچه در سنبلچه، تعداد دانه در خوشه، وزن صد دانه، وزن دانه پنج خوشه و وزن دانه گیاهان هر کرت، طبق دستورالعملIPGRI (موسسهبینالمللیذخایرتوارثیگیاهی) ارزیابیگردید. نتایج آمار توصیفی برای صفات کمی بیشترین ضریب تغییرات (CV) را به ترتیب در صفات وزن دانه گیاهان هر کرت (۳۰درصد CV=) ووزندانهپنجخوشه(۲۳درصدCV=) نشان داد. کمترین ضریب تغییرات در صفات فنولوژیکی مانند: تعدادروزتارسیدنکامل(۲درصدCV=)،تعدادروزتاگلدهی(۳درصدCV=)وتعدادروزتاخوشه دهی(۳درصدCV =) مشاهده شد.نتایجشاخصشانونبرایصفاتکیفینشاندادکهحداکثرتنوعمربوطبهصفتریشک داربودنخوشه (۹۲/۰='H) وحداقلتنوعمربوطبهصفتکرک داربودنگلوم (۳۷/۰='H) بود. نتایج تجزیه همبستگی نیز نشان داد که بیشترین ضرایب همبستگی صفت وزن دانه گیاهان هر کرت با ارتفاع بوته (**۲۳/۰r =) و وزن صد دانه (**۲۳/۰r =) مشاهده شد. نتایج رگرسیون گام به گام نشان داد، صفات تعداد دانه در خوشه و وزن صد دانه در مجموع ۲/۹۵ درصد از تغییرات وزن دانه پنج خوشه را توجیه می نمایند. نتایج تجزیه علیت نشان داد که اثر مستقیم تعداد دانه در خوشه و وزن صد دانه بر روی وزن دانه پنج خوشه به ترتیب ۷۷/۰ و ۶۶/۰ بود.تجزیهبهعامل هابراساسمولفه هایاصلیوباچرخشوریماکس ۵عاملپنهانیراشناساییکردکهدرمجموع ۱/۷۴درصدازکلواریانسمتغیرهاراتوجیهنمودند. تجزیه کلاستر به روشWARD منابع ژنتیکی ۲۱ کشور را در سه خوشه، گروه بندی کرد. با توجه به تنوع ژنتیکی موجود در صفات مورد بررسی می توان از این پتانسیل ژنتیکی در برنامه های اصلاحی استفاده نمود.

Keywords:

گندم , تنوع ژنتیکی , صفات مورفولوژیکی