بررسی خطرپذیری سیل در حوضه های فاقد آمار با استفاده از ویژگی های ژئومرفیک (مطالعه موردی: وازرود)

چکیده مبسوط مقدمه و هدف: در حوضه­های فاقد آمار هیدرومتری نمی­توان رفتار هیدرولوژیک را نسبتا دقیق به دست آورد؛ اما با پرداختن به ویژگی­های ژئومرفیک می­توان بر این مشکل فائق آمده تا در آینده به کاهش خسارات ناشی از سیل پرداخت. در این تحقیق به منظور تعیین خطر سیلاب مناطق سیل گیر از دو عامل ژئومرفیک شامل شاخص رطوبت توپوگرافی و شاخص قدرت رودخانه استفاده شد. مواد و روش­ ها: با توجه به نبود داده­های کافی در ارتباط با دبی رودخانه حوزه آبخیز وازرود اقدام به تعیین مشخصه­های خطر سیل تاریخی در این منطقه شد. در مرحله نخست از روش SCS به منظور شبیه­سازی دبی اوج استفاده شد. پس از  تعیین مشخصه های کمی خطر سیل (دبی اوج) در مرحله بعد اقدام به پیش­بینی خطر کیفی سیل شد. به منظور تعیین خطر کیفی سیل از تلفیق دو عامل قدرت رودخانه و سطح اراضی سیل گیر استفاده شد. اراضی سیل گیر با دوره بازگشت های مختلف با روش آستانه شاخص رطوبت توپوگرافی مشخص شد. یافته­ ها: نتایج اجرای این روش نشان داد که با افزایش دوره بازگشت سیل، اراضی سیل گیر افزایش می یابد و میزان شاخص رطوبت توپوگرافی با افزایش دوره بازگشت سیل کاهش می باید. نتایج نقشه های خطر سیلاب با دوره بازگشت­های مختلف نشان داد که هرچه دوره بازگشت سیل بزرگ تر می­شود مناطق تحت تاثیر خطر سیل در طبقات خطر به طور کلی افزایش پیدا می­نماید. اراضی که در خطر سیل با دوره بازگشت­های ۲، ۱۰، ۲۵، ۵۰ و ۱۰۰ ساله قرار خواهند گرفت به ترتیب ۲/۲، ۳، ۴/۲ و ۹/۸% در کل حوضه می رسد. همچنین روستاهای واز تنگه، وازعلیا و نوجمه به ترتیب با ۲۰/۶، ۱۶/۴ و ۱۳/۱% اراضی تحت تاثیر سیل به عنوان آسیب پذیرترین مناطق روستایی در حوضه آبخیز وازرود تعیین شدند. نتیجه ­گیری: پیش­بینی خطر سیل بستگی به ویژگی­های حوزه آبریز و عوامل هیدرولوژیک و ژئومرفیک منطقه دارد. به ­طوری که در حوزه­هایی که دارای آمار ناقص و کم می­باشند به عنوان یکی از ابزارهای مدیریت غیرسازه ای سیلاب و مکمل روش های سازه ای، نقش مهمی را در کنترل سیلاب و کاهش خسارات محتمل ایفا می کند.  

Keywords:

Curve Number , Flood Risk Management , Stream power index , Topographic wetness Index , شاخص رطوبت توپوگرافی , شاخص قدرت رودخانه , شماره منحنی , مدیریت ریسک سیل