بررسی روابط عملکرد و اجزای عملکرد در هیبریدهای ذرت با استفاده از روش های چند متغیره و گرافیکی در منطقه کرج

چکیده مبسوط مقدمه و هدف: انتخاب هیبریدهای مطلوب نسبت به سایر هیبرید های ذرت (Zea mays L.) یکی از روش هایی است که به منظور دستیابی عملکرد دانه بالا در ذرت استفاده نمود. همچنین از مهمترین ویژگی های مورفولوژیک موثر بر عملکرد دانه می توان در انتخاب و معرفی ژنوتیپ ها استفاده نمود. مواد و روش­ ها: این پژوهش به منظور بررسی ارتباط صفات مختلف با عملکرد دانه و انتخاب مهمترین ویژگی های مورفولوژیکی موثر بر عملکرد دانه هیبریدهای ذرت جهت انتخاب ژنوتیپ ها انجام گرفت. آزمایش به صورت طرح بلوک های کامل تصادفی (RCBD) با سه تکرار در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرج در سال های زراعی ۹۸-۱۳۹۷ بر روی ۱۲ هیبرید تجاری سینگل کراس ذرت اجرا گردید. یافته­ ها: نتایج تجزیه واریانس مرکب حاکی از آن بود که ژنوتیپ ها دارای اختلاف معنی داری در سطح احتمال ۰/۰۱ از نظر صفات زراعی بودند. اثر ژنوتیپ × سال نیز در صفات طول بلال، عرض دانه، طول دانه، ضخامت دانه، وزن هزار دانه و عملکرد دانه معنی دار شد. بر اساس نتایج مقایسه میانگین به روش دانکن نیز ژنوتیپ های KSC۷۰۴ و KSC۷۰۷ به عنوان هیبرید های با رتبه برتر انتخاب شدند. در مقایسه میانگین انجام گرفته بر روی اثر ژنوتیپ × سال از نظر صفت عملکرد دانه، هیبرید SC۳۰۲ و هیبریدهای KSC۷۰۱ و KSC۷۰۶ در سال دوم زراعی به عنوان ژنوتیپ های با رتبه برتر شناسایی شدند.  تجزیه عامل ها و دوران با روش وریماکس چهار عامل را معرفی کرد که این چهار عامل ۷۳ درصد از واریانس داده ها را توجیه نمودند و به نام های مشخصات دانه، مشخصات بلال، ارتفاع بوته و طول بلال نامگذاری شدند. نتایج تجزیه همبستگی بین صفات نیز همبستگی مثبت و معنی داری را بین صفت طول بلال با صفات تعداد ردیف در بلال و عملکرد دانه نشان داد. همچنین صفت تعداد ردیف در بلال دارای همبستگی مثبت و معنی داری با صفات عرض دانه و طول دانه بود. تجزیه گرافیکی انجام گرفته بر اساس نمای چند ضلعی ژنوتیپ های KSC۷۰۷، KSC۷۰۶، KSC۲۶۰، KSC۷۰۵ و SC۶۰۴ نسبت به سایر هیبریدهای مورد بررسی از برتری بیشتری برخوردار بودند. در نمودار رتبه بندی ژنوتیپ ها، هیبرید KSC۷۰۷ به عنوان ژنوتیپ ایده آل شناسایی شد که از نظر صفات مورد بررسی مطلوب تر از سایر ژنوتیپ ها بود. نمودار همبستگی بین صفات نیز، همبستگی مثبت و معنی دار اکثر صفات را با صفت عملکرد نشان داد که بر این اساس صفات عرض دانه، وزن هزار دانه، طول دانه، طول بلال، تعداد ردیف در بلال و عملکرد دانه دارای همبستگی مثبت و معنی داری با هم بودند. بر اساس نمودار گروهبندی ژنوتیپ ها از نظر صفات مورد مطالعه، ژنوتیپ ها به چهار بخش، گروهبندی شدند. نتیجه گیری: به طور کلی ژنوتیپ KSC۷۰۷ به عنوان ژنوتیپ مطلوب از نظر صفات مورد مطالعه شناسایی شد. نتایج بدست آمده از این تحقیق که در دو سال زراعی مورد ارزیابی قرار گرفت حاکی از آن است که می توان از این ژنوتیپ ها در برنامه های اصلاحی برای افزایش عملکرد استفاده نمود.

Keywords:

Factor analysis , Graphical Analysis , Maize , Varimax , Year Genotype Interaction , اثر سال × ژنوتیپ , تجزیه عامل ها , تجزیه گرافیکی , ذرت , وریماکس