اثر گرادیان تنش خشکی بر صفات زراعی نمونه های کلکسیون هسته نخود تیپ کابلی

نخود یکی از حبوبات مهم دیم در نواحی غرب آسیا و شمال آفریقا می باشد. تنش خشکی خصوصا خشکی انتهای فصل، مهم ترین عامل کاهش عملکرد نخود در این نواحی شناخته شده است. از این رو توجه به تنوع ژنتیکی ژرم پلاسم نخود به منظور افزایش احتمال انتخاب ژنوتیپ های متحمل و درک روابط بین صفات مرتبط با تحمل خشکی، ضروری به نظر می رسد. با این هدف، عکس العمل ۱۰۳ نمونه کلکسیون هسته نخود کابلی همراه با سه رقم جم، آرمان و هاشم در قالب طرح کرت های حجیم (آگمنت) در سال زراعی ۸۵-۸۶ در مزرعه موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر در کرج، در معرض چهار شرایط آبی مطلوب (T۱)، کم (T۲)، متوسط (T۳) و محدود (T۴) با استفاده از سیستم آبیاری بارانی تک شاخه ای مورد ارزیابی قرار گرفت. نتایج مربوط به ارزیابی صفات زراعی، فنولوژیکی و مورفولوژیکی نشان داد که بین ژنوتیپ های نخود از نظر صفات تعداد شاخه های فرعی، وزن بوته، تعداد دانه در بوته، شاخص برداشت، وزن صد دانه و عملکرد بذر تک بوته، در تیمارهای مورد بررسی تنوع قابل ملاحظه ای وجود داشت. در کلیه تیمارها، صفت عملکرد تک بوته بیشترین ضریب تغییرات فنوتیپی را دارا بود. برآورد شاخص های مقاومت و حساسیت به تنش در سطوح مختلف تیماری نیز نشان داد که بین ژنوتیپ ها تنوع وجود داشت. تحلیل همبستگی بین عملکرد در شرایط مطلوب و عملکرد در تیمارهای آبیاری با شاخص های تحمل نشان داد که شاخص های STI وGMP مناسب ترین شاخص ها برای غربال ژنوتیپ های نخود در کلیه تیمارهای آبیاری بودند. ترسیم نمودار چند متغیره بای پلات گابریل و بررسی نمونه های واقع در مجاورت بردارهای مربوط به شاخص های تحمل به خشکی و مقایسه نتایج آن با نمودار سه بعدی نشان داد که ژنوتیپ های ۶۷،۶۸ و ۷۴ در تیمار ۳T و ژنوتیپ های ۴۵، ۴۷، ۱۰۵ و۱۱۰ در تیمار ۴T متحمل ترین ژنوتیپ ها بودند.

Keywords:

Drought tolerance indices , Drought stress , Kabuli chickpea , Bi-plot analysis and Seed yield , تجزیه بای پلات , تنش خشکی , شاخص تحمل به تنش , عملکرد دانه و نخود کابلی.