درنگی در نقش ثبوتی علم و اطلاع مخاطب انشاء در حقوق اسلام و غرب

در نظام­های حقوق خارجی و اغلب اسناد بین­المللی از جمله کنوانسیون بیع بین المللی کالا و اصول حقوق قراردادهای اروپایی، اراده حقوقی اعم از رجوع از ایجاب، قبول ایجاب یا فسخ قرارداد، می بایست به مخاطب اعلام گردد و صرف انشاء و اعلان آن تا قبل از وصول به مخاطب نفوذ حقوقی ندارد. لیکن در حقوق ایران، متاثر از ظاهر مبانی حقوق اسلام، نظریه مشهور، عدم لزوم اطلاع مخاطب از اراده انشائی می باشد و به­عنوان مثال در عقود مکاتبه­ای نظریه ارسال قبولی، ملاک تحقق عقد است و در رجوع یا فسخ قرارداد نیز صرف ابراز قصد فسخ و یا رجوع جهت تحقق فسخ، کافی دانسته شده است. این رویکرد، معضلاتی همچون سوء استفاده از حق، پنهان­کاری عامدانه، گسترش دایره مسئولیت مدنی، افزایش ریسک ورود به معاملات بزرگ، ناآگاهی به معامله­ معارض، تقلب و مانند آن را به همراه داشته است. در عین حال، در راستای منطبق کردن قوانین با نیازهای جامعه و از باب ضرورت و مصلحت، قاعده عدم لزوم اطلاع مخاطب انشاء، قابلیت تحول داشته و به مدد اصل (۴۰) قانون اساسی و مواد (۳۸) قانون آئین دادرسی مدنی، (۸۳۳) و (۶۸۰) قانون مدنی و برخی از نظریات فقیهان که تا کنون مهجور مانده، می­توان به وضع قاعده جدیدی پرداخت و نظام حقوق اسلام و ایران را همگام با قطار جهانی­سازی حقوق، در مسیر رشد و توسعه خود پیش برد.

Keywords:

اراده انشائی , فسخ , مخاطب انشاء , نظریه وصول , نظریه اطلاع