بررسی عوامل موثر بر تغییرات سطح آب زیرزمینی و افت آبخوان در دشت اردبیل

محدودیت پتانسیل آب زیرزمینی در آبخوان آبرفتی دشت اردبیل و عدم توجه به میزان برداشت مجاز و توسعه­ ی روز افزون مصارف کشاورزی، شرب، صنعت، بهره­ برداری ناموزون و نامتناجس، عدم جایگزینی آن از طریق ریزش ­های جوی به دلیل مواجه شدن با سال ­های کم­ آبی و خشک، موجب گردیده که آبخوان دشت اردبیل با افت سطح و در نتیجه کاهش حجم مخزن مواجه شود. این پژوهش با هدف بررسی عوامل موثر بر افت و تغییرات سطح آب­ های زیرزمینی دشت اردبیل در دو مقطع زمانی ۱۹۹۵ تا ۲۰۰۵ و ۲۰۰۵ تا ۲۰۱۵ انجام گرفت. برای انجام پژوهش حاضر، از داده­ های بارش ماهانه ایستگاه­ های هواشناسی اردبیل، نیارق، نمین، آبی بیگلو، هیر، سامیان واقع در داخل دشت اردبیل در طول آماری ۲۰ ساله (۱۹۹۵-۲۰۱۵) و داده های ماهانه ارتفاع سطح ایستابی تعداد ۲۴ حلقه چاه پیزومتری برای دشت انتخاب شد. برای تهیه ­ی نقشه ­ی کاربری اراضی در دو دوره­ ی زمانی، تصاویر سنجنده ­های OLI و TM ماهواره لندست مربوط به خرداد ماه ۱۹۹۳، ۲۰۰۵ و ۲۰۱۵ استفاده شد. نتایج بررسی تغییرات سطح کاربری اراضی در طول سال­های ۱۹۹۳، ۲۰۰۵ و ۲۰۱۵ در دشت اردبیل نشان داد کاربری­ های زراعت آبی به ترتیب با ۲۶/۴۸۱۵۶، ۶۶/۵۰۶۷۸ و ۶۸/۵۸۳۵۶ هکتار بیشترین سطح و پهنه ­ی آبی به ترتیب با ۷۵/۱۶۸، ۶۵/۸۸ و ۹۵/۳۸۰ هکتار کمترین سطح را داشتند که نشان از دخالت بالای اراضی کشاورزی در افت سطح ایستابی اراضی کشاورزی در دشت اردبیل می­باشد. در نهایت بررسی روند تغییرات چاه ­های پیژومتری نشان داد در دشت اردبیل حداکثر تراز سطح ایستابی (۱۴۳۷ متر) مربوط به قسمت­ های جنوب دشت اطراف اراضی-نوشهر-کرگان و حداقل تراز (۱۳۰۰ متر) مربوط به اطراف روستای خلیفه ­لو شیخ می ­باشد. مطابق با نقشه ­ی پراکنش چاه ­ها، بیشترین تراکم چاه ­ها در منطقه ­ی شرقی و مرکزی دشت بوده است.

Keywords:

آب زیرزمینی , کاربری اراضی , چاه های پیزومتری , سطح ایستابی , دشت اردبیل , استان اردبیل