سیر تحول و تطور جریان تصوف از عصر صفویه تا عصر حاضر با تکیه بر آثار ادبی صوفیان این دوره

تصوف، از گرایش های عرفانی در اسلام است که در ابتدا با هدف قرار دادن زهد و دنیاگریزی سعی بر تزکیه نفس داشتند و در ادامه با بارورسازی مبانی نظری در این حوزه، تزکیه نفس را مقدمه ای برای شناخت خداوند معرفی کردند. هدف این پژوهش بررسی سیر تحول و تطور آثار ادبی در باب تصوف و بعد از عصر صفوی بود. این پژوهش کاربردی و از نوع توصیفی - تحلیلی بود. در این پژوهش از سده دهم تا چهاردهم به بررسی آثار عرفانی و تصوف و ویژگی های آن پرداخته شد. مهم ترین نتایج در هر سده در باب آثار ادبی عرفا به این ترتیب بود که در سده دهم ، شعر فارسی مانند زبان و سایر ابواب علم و ادب رونقی چنانکه باید نداشت . در سده یازدهم و دوازدهم اندیشه های صوفیانه به فراوانی در لابه لای اشعار شعرا دیده می شود که اغلب از نوع عرفان شیعی و اندیشه های وحدت وجودی ابن عربی است . در سده سیزدهم نیز اثر چشمگیر و درخوری در عرفان و تصوف تالیف نشد و می توان تنها تذکرهای را که رضا قلی خان هدایت به نام ریاضالعارفین نوشت را نام برد. همچنین علاوه بر توجه به تعدد و تنوع تعاریف در سدههای مورد مطالعه می توان دو دوره متمایز در آثار ادبی مشاهده کرد؛ دوره قبل از سده هفتم که مبتنی بر عرفان عملی است و مباحثی مانند ریاضت و نتایج سلوک قابل توجه است و در دوره پس از سده هفتم شاهد اصطلاحات خاص عرفان وحدت وجودی ابن عربی بوده که سبب شده است تا از تنوع محورهایی مانند ریاضت و تصفیه دل کاسته و به شمار تعاریف در محور مباحث نظری تصوف افزوده شود و نتایج سلوک نیز با اصطلاحات خاص این طریقه توضیح داده شود.

Keywords:

سیر تحول و تطور , تصوف , عرفان , عصر صفویه , آثار ادبی .